آمادگی كامل : به توانايي داشتن يك زندگي متعادل و كامل كه شامل جنبه های جسمانی ، فكري ، اجتماعی ، عاطفی و معنوی اطلاق می شود
تعريف آمادگی جسمانی: توان انجام كارهای روزمره بدون خستگی ، ضمن داشتن انرژی كافی برای مقابله با حوادث اتفاقی و همچنين لذت بردن از انجام تفريحات سالم است .
آمادگی جسمانی: داشتن آمادگ جسمانی ، مربوط به اعمالی می شود كه يك فرد روزانه انجام می دهد . برای مثال : آمادگی جسمانی يك دانش آموز رشته تربيت بدنی ، مسلما با آمادگی جسمانی يك دانش آموز رشته كار و دانش متفاوت است . ميزان تندرستی ، نوع تغذيه و ساختمان ژنتيكی فرد از عواملی هستند كه در رشد و تقويت آمادي جسمانی و همچنين حفظ آن نقش اساسي دارند بهتر است بعد از كلاس سوم ابتدايی آزمون های جسمانی و حركتی آغاز گردد . آمادگی به دو قسمت تقسيم مي شود :
آمادگی جسمانی و عواملی كه ارتباط مستقيم با تندرستی افراد دارد . عبارتند از :
1.نيرو 2.استقامت موضعی 3. استقامت عمومی 4. انعطاف پذيری
آمادگي حركتی و عواملی كه ارتباط مستقيم با نحوه اجراي حركات دارد . عبارتند از :
1.قدرت 2. سرعت 3. چابكی 4. تعادل 5. هماهنگي عصبي و عضلانی
براي روشن شدن بيشتر مطلب ، هريك از عوامل به طور اجمال شرح داده می شود :
نيرو : حداكثر فشاري است كه يك عضله يا يك دسته از عضلات بدن فقط براي يك بار مي تواند وارد كند يا تحمل كند . اندازه و كيفيت عضلات روي ميزان نيروي يك عضله يا يك دسته از عضلات اثر مي گذارد.
استقامت موضعی : توانايی انقباض و انبساط يك عضله يا يك گروه از عضلات بدن را برای يك مدت زياد در برابر يك مقاومت متوسط ، استقامت عضلانی يا موضعی مي نامند . استقامت موضعی تقريبا مانند نيروي عضلانی است ، با اين تفاوت كه براي افزايش استقامت ، تعداد بيشتری انقباض و انبساط در مقابل يك مقاومت متوسط انجام می شود ، در حالي كه در تقويت نيروی عضلانی مقاومت زياد است ، اما تعداد تكرار تمرينات كم است . بنابراين ، برای افزايش استقامت عضلانی يك فرد ، بايد به تدريج تعداد تكرار را در تمرينات زياد نمود
استقامت عمومی : اين عامل مربوط به جريان گردش خون و دستگاه تنفس است و عمدتا ارتباط مستقيم به كار قلب ، عروق و ريه ها دارد و آن هنگامی افزايش مي يابد كه روي يك گروه از عضلات بزرگ بدن به طور مداوم و برای مدت طولاني قدری فشار وارد شود . مانند : دويدن ، شناكردن و دوچرخه سواری كه مدت زيادی طول بكشد
انعطاف پذيری :دامنه حركتی موجود در يك مفصل را انعطاف پذيری می نامند . اين عامل ، با كشش های مناسب و مداوم كه به تدريج بر روی هر مفصل كار شود ، افزايش می يابد . انعطاف پذيری براي افرادی كه مي خواهند در فعاليت های ورزشی شركت كنند ( چه از نظر اجرای مطلوب حركات و چه از نظر ايمنی ) اهميت دارد
انعطاف پذيری از دو طريق افزايش می يابد :
الف: حركات كششی ثابت . ب : حركات كششی متحرك .
هماهنگی :هماهنگی ، توانايی به حركت در آوردن بدن است كه به طور سودمند و با كارآيی كامل صورت گيرد . به تعبير ديگر ، به معنای هماهنگ بودن كار تمام قسمت های مختلف بدن است در عملی كه انجام می شود . كيفيت حواس مختلف بدن مانند : ديدن ، لمس كردن و احساس كردن ، در انجام دادن يك حركت هماهنگ از اهميت زيادی برخوردار است ، مانند : پريدن از روی طناب با دست های كشيده ( رد كردن طناب از زير پاها )
سرعت: توانايي انجام دادن حركات مداوم و سريع در زمان كوتاه به سمت معيني را سرعت مي نامند .سرعت به زمان عكس العمل و زمان حركت بستگي دارد . زمان عكس العمل ، مدت زماني است كه فرد تحريك شده ، كاري را در آن مرحله انجام مي دهد . مثلا: در دوي 100 متر ، فاصله شنيدن صداي تپانچه و شروع حركت را زمان عكس العمل مي نامند . تحقيقات نشان مي دهد كه عكس العمل يك عامل ذاتي است كه با تمرينات زياد ، افزايش نمي يابد . زمان حركت ، به فاصله بين اولين و آخرين گام در طي يك مسافت گفته مي شود .
قدرت : قدرت ،توانايی یك حركت انفجاری است كه در حداقل زمان و با حداكثر شدت انجام شود .
قدرت شامل : نيرو و سرعت است كه در فعاليت هايی از قبيل : پرشها ، پرتاب و شوت كردن ها به مسافت زياد موجود می باشد .
چابكی : چابكی ، توان انجام دادن حركات مداوم به طور موثر و سريع به سمت های مختلف است . چابكی به عواملي از قبيل نيرو ، سرعت و هماهنگی بستگی دارد و ممكن است با شركت كردن در فعاليت هايی كه با عوامل فوق در ارتباط اند، افزايش يابد .
تعادل : تعادل ، يعنی حفظ موازنه ، در هنگامی كه مركز ثقل و تكيه گاه فردیدر حال تغيير باشد . تعادل هر فرد به وسيله مجاری دايره ای كه در داخل گوش قراردارد و پی هايی كه در عضلات و مفاصل هستند و همچنين متمركز كردن چشم ها در حين حركت كنترل می شود
تعادل دو نوع است :
الف : تعادل ثابت : تعادل ثابت ، در هنگامي كه مركز ثقل فرد ثابت باشد ، حفظ موازنه است . مانند ايستادن روي يك پا ، ضمنا افراد می توانند با انجام دادن فعاليت هايی از قبيل : راه رفتن روي چوب موازنه و طناب بازیي تعادل خود را افزايش دهند .
ب : تعادل متحرك :تعادل متحرك يا ناپايدار ، تعادلی است كه با اندكی فشار از ميان می رود . مانند : راه رفتن روی طناب ، گذاشتن مداد روی ميز با قسمت انتهايی .
اصول تقويت آمادگی جسمانی
به طور كلی براي تقويت و حفظ سطح قوای جسمانی يك دانش آموز يا يك ورزشكار ، مربيان تربيت بدنی و معلمان بايد اصولی را در نظر بگيرند .بنابراين ، لازم است هر يك از عوامل زير را در هنگام برنامه ريزی برای آمادگی جسمانی و مقدار فعاليتی كه هر فرد بايد انجام دهد ، مد نظر قرار گيرد .
اصل بار اضافی ( فشار بيشتر ) : به طور كلی يك فرد بايد تمرينات را با شدتی بيش از حد معمول انجام دهد تا قوای جسمانی اش تقويت شود . اين عمل می تواند با تكرار بيشتر تمرينات تحقق يابد . براي مثال : اگر كسي 20 بار حركت شناي روي زمين را انجام مي دهد ، بايد سعي كند تا آن را 22 بار انجام دهد . يا كاري را با زمان كمتر انجام دهد . برای مثال : هرگاه كسی 100 متر را در مدت 15 ثانيه دويد ، بايد سعی كند تا مسافت مذكور را ظرف 14 ثانيه بدود . ميزان شدت تمرينات بايد به طور مداوم زياد شود تا نيرو و استقامت عضلانی به تدريج افزايش يابد .
اصل اختصاصی بودن تمرينات : هرچند كه عوامل آمادگی جسمانی و سيستم های مختلف بدن با هم ارتباط دارند ، اما هر يك از اين عوامل به نوع تمريناتی كه يك فرد انجام مي دهد و همچنين عضلاتی را كه به كار می گيرد ، مربوط می شود . برای مثال : هماهنگی عصبی و عضلانی با انجام دادن شنا روی زمين افزايش نمی يابد و يا نيروی عضلانی شانه ها با دويدن و يا بازی كردن فوتبال افزايش نمی يابد .
اصل به كار گيری يا عدم به كارگيری : به كارگيری يك قسمت از عضلات بدن در فعاليت های مختلف موجب مي شود كه وضعيت بدن در همان قسمت بهبود يابد ، يا كمك كند تا وضع عضلانی آن قسمت لااقل در همان سطح باقی بماند .
به كار نگرفتن يا عدم به كارگيری يك قسمت از عضلات بدن موجب می شود كه كيفيت عضلات آن قسمت پايين بيايد . بنابراين ، عضلاتی كه به طور مداوم به كار گرفته می شود ، معمولا رشد می كنند يا اندازه شان بزرگ می شود ، در حالي كه عضلاتی كه مورد استفاده قرار نمی گيرند ، معمولا لاغر و ضعيف مي شوند و يا اندازه شان كوچك مي شود . اين موضوع را مي توان به راحتي با معاينه دست يا پايي كه به تازگي از گچ بيرون آورده شده است ، مشاهده كرد . اين قسمت معمولا شل ف سست و كوچكتر از قسمت مقابلش مي باشد .
اصل تفاوت هاي فردی : سطح آمادگي جسماني هر فرد با توجه به وضع ويژه خودش بالا مي رود . اين ويژگي به عواملي چند از قبيل : سن ، جنس ، نوع بدن ، وضع تغذيه ، وزن بدن ، وضع تندرستي و انگيزه بستگي دارد . با توجه به اينكه بعضي از تفاوت هاي فردي را نمي توان تغيير داد . بنابراين ، فرد با توجه به خصوصيات ويژه فردي و محيط مخصوص به خودش در مقابل تمرينات بدني عكس العمل نشان مي دهد .
دستور العمل تمرين بدنی
از آنجا كه افراد از نظر تندرستي ، آمادگی جسمانی ، ساختمان بدنی ، سن ، انگيزه و نياز با هم اختلاف زيادی دارند ، بنابراين بهتر است كه تمرين های بدنی با توجه به خصوصيات فردی و با در نظر گرفتن نكات زير تنظيم گرديده و به مرحله اجراء گذارده شود .
سطح آمادگی جسماني اوليه :به طور كلي هرگاه آمادگی جسمانی دانش آموز يا ورزشكاری در حد بالا باشد ، تمرين های بدني بايد با شدت بيشتر ، و هرگاه سطح آمادگی در حد پايين باشد ، تمرين های بدنی بايد با شدت كمتر انجام شود .
نوع فعاليت های بدنی در هر جلسه : بايد با توجه به وضع آمادگی جسمانی ، ميزان تندرستی ، ساختمان بدن ، سن ، جنس ، تجربه ، علاقه ، توانايی وبالاخره نياز فرد تعيين شود .
معمولا هر فعاليتی كه در آن كمتر از 5 كالری در هر دقيقه مصرف شود ، آن فعاليت با شدت كم انجام می شود ، مانند : راه رفتن آهسته يا ماهيگيری ،در هر فعاليتي كه در آن بين 5 تا 10 كالری در هر دقيقه مصرف شود ، آن فعاليت با شدت متوسط انجام می شود . مانند : فوتبال يا كوهنوردی در هر فعاليتی كه در آن بيش از 14 كالری در هر دقيقه مصرف شود ، آن فعاليت با شدت زياد انجام می شود ، مانند : بسكتبال .
شدت تمرين : شدت تمرين های بدنی را می توان با در نظر گرفتن تعداد ضربان قلب يا مقدار اكسيژن مصرفی در هر دقيقه مشخص كرد . تعداد ضربان قلب را بايد بين 60 درصد تا 90 درصد حداكثر ضربان قلب تعيين كرد ، كه اين موضوع بستگی به وضع دانش آموز دارد . به اين معنی كه هرقدر وضع دانش آموز بهتر باشد ، از درصد بيشتری از ضربان قلب استفاده مي كند .
ضمنا با توجه به اينكه اندازه گيری مصرف اكسيژن به آسانی امكان پذير نيست ، لذا در اين زمينه شمارش ضربان قلب براي استفاده عمومی توصيه شده است . براي تعيين شدت تمرين ها لازم است كه انسان در ابتدا تعداد ضربان قلب در حال استراحت و تعداد ضربان قلب بعد از تمرين هاي بدنی يك شخص را بداند :
الف : ضربان قلب در حال استراحت را بايد صبح زود بعد از برخاستن و قبل از صرف صبحانه و يا هنگام كه فرد در جای راحتی نشسته است به مدت سی ثانيه شمرد و سپس آن را در عدد دو ضرب نمود ، تا تعداد ضربان قلب او در هر دقيقه مشخص شود .
ب : 5 ثانيه بعد از تمرين های بدنی استقامتی سخت ، ضربان قلب فرد را به مدت 15 ثانيه شمرد و سپس آن را در عدد 4 ضرب كرد ، تا حداكثر ضربان قلب در هر دقيقه مشخص گردد . براي مثال : هرگاه تعداد ضربان قلب يم فرد در حال استراحت 70 بار در هر دقيقه و بعد از تمرين های بدنی 200 بار باشد و از وضع بدنی خوبی برخوردار نباشد ، شدت تمرين های آن فرد بايد به اين صورت محاسبه شود
در حال استراحت : 70 بار بعد از تمرينات : 200 بار
حد مطلوب ضربان قلب 140 = 70 + 78 78 = 60% – 130 130 = 70 – 200
مدت تمرين ها : مدت تمرين هاي بدني بين 15 دقيقه تا 60 دقيقه به طور مداوم در هر جلسه باشد ، اين موضوع بستگي به نوع فعاليت و شدت آن دارد . معمولا افراد مبتدي به خصوص آن هايي كه وضع بدني شان خيلي خوب نيست يا افرادي كه به عللي دچار اختلالات جسماني هستند بايد تمرين هاي سبك مانند : راه رفتن ، شنا كردن و … را البته با زمان بيشتري انجام دهند .
تعداد جلسات تمرين در هفته : تمرين هاي بدني بايد به طور مداوم بين 3 ، 4 يا 5 بار در هفته انجام شود تا نتيجه مطلوبی به دست آيد . تحقيقات نشان داده است ، كسانی كه حداقل سه جلسه در هفته تمرين می كنند ، احتمال آسيب ديدگي آن ها كمتر است . ضمنا هرگاه جلسات تمرين كمتر از سه بار در هفته انجام شود ، مقدار چربی يا اصلا كم نمی شود ، يا خيلی كم كاهش پيدا مي كند .
نيرو و استقامت عضلانی
نيرو و استقامت عضلانی مي تواند با هر يك سه نوع تمرين های (( ايزومتريك )) ، (( ايزوتونيك )) و ((ايزوكينيتيك)) و يا جمع هرسه آن ها افزايش يابد .
در ادامه به طور اجمال به شرح هر يك از آن ها مي پردازيم :
تمرين های ايزومتريك ( ايستا ): اين نوع تمرينات در عضلات بدن انقباض به وجود می آورد ، اما كار و حركت وجود ندارد .مثال :كف دست ها را به يكديگر و سپس آن ها را به مدت 6 ثانيه به هم فشار دهيد . متخصصين معتقدند ، كه يك انقباض 6 ثانيه اي در روز براي ازدياد نيروی عضلانی كافی به نظر می رسد ، اما اين تمرين ها بايد در زواياي مختلف انجام شوند تا نتيجه بهتری به دست آيد . ضمنا دانشمندان بر اين عقيده اند كه تمرين های ايستا ، تمرين هايی ويژه هستند ؛ به اين معنی كه در هر زاويه كه اين تمرين ها انجام شوند ، نيروي عضلانی در همان زاويه زياد خواهد شد .
تمرين های ايزوتونيك(پويا) : تمرينات پويا يا هم تنش ، تمرين هايی هستند كه در عضلات بدن ضمن اينكه انقباض وجود دارد ، حركت و كار هم وجود دارد ؛ مانند تمرين های بدون وزنه و يا با استفاده از دمبل ، ميله هالتر و … . متخصصين معتقدند ، كه تمرين های بدني با وزنه كم ، اما با تكرار زياد ، باعث ازدياد استقامت عضلانی مي گردد . در حالي كه تمرين های با وزنه زياد ، اما با تكرار كم موجب ازدياد نيرو ، قدرت و حجم عضلانی می شود . همچنين بر اين عقيده اند ، كه 3 ست 10 مرتبه ای و هر بار با 50% از توانايی ، 75% از توانايی و 100% از توانايی ، باعث ازدياد نيرو در عضله مي گردد .
تمرين های ايزوكينتيك( هم جنبش) : تمرين های ايزوكينتيك شامل يك حركت با سرعت ثابت در مقابل يك مقاومت متغير می باشد . در اين تمرين ها مقاومت تغيير می كند تا با نيروی عضلانی در هر زاويه برابر نمايد . نيروي عضلانی در زاويه های مختلف فرق می كند . ناگفته نماند كه برای انجام اين تمرين ها ما به دستگاه مخصوصی نياز داريم . ضمنا در تمرين های ايزوكينتيك اهميت ندارد كه يك ورزشكار تمرين های خود را چگونه انجام دهد ، زيرا ميزان انقباض عضلانی به وسيله خود دستگاه كنترل می گردد . بنابراين ، می توان سرعت دستگاه را كم يا زياد تنظيم و استفاده كرد .
مقايسه تمرين های ايزومتريك ، ايزوتونيك و ايزوكينتيك : تمرين های ايستا و پويا هر دو موجب ازدياد نيروی عضلانی مي شوند ، اما تحقيقات نشان داده است كه :
1- تمرين های پويا باعث ازدياد نيروی بيشتری می شوند .
2- تمرين های پويا استقامت عضلانی را بيشتر از تمرين های ايستا تقويت می كند .
3- برگشت به حالت اوليه از تمرين های پويا سريع تر از تمرين های ايستا انجام مي گيرد .
4- در تمرين های ايستا ، نيروی عضلانی در قسمت محدودی از عضله كه در آن زاويه عضله متحمل فشار بيشتر شده است ، زياد می گردد.
در حالیكه در تمرين های پويا نيروي عضلانی به يك اندازه در تمام دامنه حركتی عضله زياد می شود .
5- معمولا ، تمرين های ايستا را هنگامی كه يك عضو بدن صدمه می بيند ، به كار می برند ( آتروفی : لاغر و ضعيف شدن عضله ) .
6- در تمرين های پويا ، اندازه عضله تقريبا بيشتر از تمرين های ايستا بزرگتر مي شود
7- تمرين های ايستا را مي توان در هرجا و هر موقع بدون هيچگونه وسيله انجام داد ، ولي اين تمرين ها برای بزرگسالان و كسانی
كه علائم ناراحتی قلبی دارند ، بسيار خطر ناك است .
8- تمرين های ايزوكينتيك از نظر توانبخشي بر تمرين هاي ايستا و پويا دارا ي مزيت های بسيار است .
تمرين هايی جهت تقويت نيرو ، استقامت عضلانی و انعطاف پذيری
گردش گردن :
هدف : كشش عضلاني كه سر و شانه ها را به تنه وصل ميكند .
حالت شروع : در حالت عادی ايستاده يا روی زمين بنشينيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه سر را به نرمي پايين آورده ، تا تقريبا چانه به سينه برسد ، سپس به سمت راست برده و در مسير دايره ای حركت داده ، دقت شود سر به عقب نيفتد . آنگاه گردش مزبور را تا تكميل شدن دايره ادامه دهيد . سپس همين حركت را از سمت چپ انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار كنيد.
گردش تنه :
هدف :كشش عضلات پشت ، پهلو و مفصل شانه ها .
حالت شروع : در حالی كه پاها به اندازه شانه ها باز هستند ، بايستيد و دست ها را از طرفين تا سطح شانه هايتان بالا ببريد .
نحوه انجام حركت : از سمت چپ ، سه بار تنه را همراه با دست چپ به عقب و جلو برده و به حالت اوليه برگرديد ، سپس همين حركت را از سمت راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار نماييد
گردش دست ها ضمن رفتن روی پنجه پاها :
هدف : كشش عضلات مفصل شانه و تقويت عضلات پنجه پاها .
حالت شروع :در حالی كه پاها به اندازه عرض شانه باز هستند و دست ها در كناربدن قرار دارند، بايستيد.
نحوه انجام حركت : آنگاه ضمن رفتن روي پنجه پاها ، دست هايتان را به سمت جلو و بالا برده و با آن ها دايره هاي بزرگي ترسيم نماييد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالي تكراركنيد .
خم شدن به جلو :
هدف : كشش عضلات تكيگاه و پشت پاها .
حالت شروع : در حالي كه پاها به اندازه عرض شانه ها باز است ، دست ها را روي كمر بگذاريد .
نحوه انجام حركت : آنگاه به نرمي به سمت جلو خم شويد ، سپس در حالي كه كمرتان را صاف نگه داشته ايد ، به نرمی به حالت اوليه برگرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد
گردش سر و سينه به پهلو و جلو :
هدف :كشش عضلات تهيگاه ، شكم و پشت پاها .
حالت شروع : در حالی كه پاها به اندازه شانه ها باز است ، دست ها را روی كمر بگذاريد.
نحوه انجام حركت :آنگاه سر و سينه را به سمت چپ خم كرده و سپس به سمت جلو و راست حركت دهيد تا يك دايره تكميل شود . سپس همين حركت را از سمت راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار نماييد .
كشش عضلات سينه و شانه :
هدف : كشش عضلات سينه و شانه .
حالت شروع : در حالي كه آرنج دست ها را خم كرده و تا سطح شانه ها بالا آورده ايد ، پاها را به اندازه عرض شانه ها باز نماييد و روی زانو ها بايستيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه آرنج ها را به نرمی به سمت عقب و جلو حركت دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
آويزان شدن از ميله :
هدف : كشش عضلات دست ها ، شانه ها و پشت .
نحوه انجام حركت : در حالي كه دست ها را به اندازه شانه ها باز و آرنج ها راست هستند ، از ميله اي آويزان شويد . اين تمرين را ابتدا يك بار فقط به مدت 6 ثانيه انجام داده و سپس به تدريج زمان آن را به يك دقيقه برسانيد
كشش عضلات كمر (1) :
هدف : كشش عضلات كمر .
حالت شروع : دست ها ، زانوها و
پنجه پاها را روی زمين بگذاريد .
نحوه انجام حركت : آنگاه بدن را به سمت عقب و پايين برده تا تكيگاه به پاشنه پاهايتان بخورد ، سپس به حالت اوليه برگريد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
كشش عضلات كمر ( 2 ) :
هدف : كشش كمر و سرينی .
حالت شروع : در دو حالت اين تمرين را می توانيد انجام دهيد :
1- در حالي كه به پشت روي زمين دراز كشيده ايد .
2- در حالي كه روي زمين ايستاده ايد .
نحوه انجام حركت : زانوی پای چپ را خم كرده و با دست ها آن را قلاب نماييد و سپس در حالی كه پای راست به طور مستقيم روی زمين قرار دارد.
زدن پاها به زمين از بالای سر :
هدف : كشش عضلات كمر و پشت ران پاها .
حالت شروع : به پشت و با زانوهای خم روی زمين دراز بكشيد
نحوه انجام حركت : آنگاه زانو ها را به هم چسبيده و به نرمي آن ها را از بالاي سر به عقب آورده و پنجه هاي پا را به زمين برسانيد،سپس پاها را به حالت اوليه برگردانيد. اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار تكرار نماييد .
بالا بردن كمر :
هدف : كشش و تقويت عضلات ميان ران ها ، سرينی و شكم .
حالت شروع : در حالی كه دست ها در پهلو قرار دارند ، روی زمين بنشينيد و پا ها را دراز كنيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه با فشار دست ها و پاشنه ها ، كمر را قوس نموده و تا آن جا كه امكان دارد بدن را به طرف بالا آورده و سپس به حالت اوليه برگرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد.
كشش عضلات جلوی پاها (1) :
هدف : كشش عضلات جلوی پاها.
حالت شروع : به حالت دو زانو روی زمين بنشينيد .
نحوه انجام حركت : كمر خود را صاف نگه داشته و به نرمی سر و سينه را به طرف عقب متمايل نماييد و در اين حالت بين 30 تا 60 پانيه بمانيد و سپس به حالت اوليه برگرديد . اين تمرين را 1 يا 2 بار متوالي تكرار نماييد .
كشش عضلات جلوی پاها (2) :
هدف : كشش عضلات
جلوي پاها .
حالت شروع : به شكم روی زمين دراز كشيده و يا روی زمين بايستيد .
نحوه انجام حركت : زانوی پای چپ خود را خم نموده و با دست چپ ، مچ پای چپ را قلاب كنيد و با دست پاشنه چپ را به طرف تهيگاه بكشيد و به مدت 30 تا 60 ثانيه نگه داريد و سپس پا را رها كنيد و به حالت اوليه برگرديد و بلافاصله اين حركت را با پاي راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد
تاب دادن زانوها :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات كشاله ران .
حالت شروع : در حالی كه روی زمين نشسته ايد ، مطابق شكل زانوها را خم كرده و كف پاها را به هم بچسبانيد . با دو دست پنجه پاها را گرفته و پاشنه ها را به هم نزديك كنيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه ، سعی كنيد زانوها را به سمت بالا و پايين حركت دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
زدن پيشاني به پنجه پاها :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات كمر و كشاله ران ها .
حالت شروع : در حالی كه روی زمين نشسته ايد ، زانو ها را خم كرده و پاشنه پاها را حتي الامكان به باسن نزديك نماييد.
نحوه انجام حركت : به سمت جلو خم شده و سعی كنيد پيشانی خود را سه مرتبه به پنجه پاهايتان نزديك كرده و سپس به حالت اوليه باز گرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد.
خم شدن روی يك پا :
هدف : كشش عضلات پشت ران و ساق پاها .
حالت شروع : در حالی كه روی زمين نشسته ايد ، زانوی راست را خم كرده و كف پای راست را در كنار زانوی چپ خود كه صاف است ، قرار دهيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه با خم شدن به سمت جلو ، سعي كنيد پيشانی خود را برای 12 ثانيه نزديك زانوی چپ نگه داشته و سپس به حالت اوليه برگرديد ، همين حركت را با پای راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد
خم شدن روی زانو ها (1):
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات كمر و تقويت عضلات ران .
حالت شروع : به حالت عادی روی زمين بايستيد .
نحوه انجام حركت : سر و سينه را صاف نگه داشته ، در حالي كه پاها هم چنان روی زمين هستند ، زانوها را حتی الامكان خم كنيد و سپس به حالت اوليه برگرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد
خم شدن روی زانوها (2) :
هدف : كشش عضلات خم كننده تكيگاه
حالت شروع : به حالت عادی ، روی زمين بايستيد .
نحوه انجام حركت : پاي چپ را يك قدم جلو برده و روی زمين بگذاريد ، زانوي راست را صاف نگه داشته و بدن را به سمت جلو خم نماييد ، به طوری كه كشش عضلات تهيگاه و ران تان را حس نماييد . سپس به حالت اوليه برگشته و همين حركت را با پای راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
حركت پروانه :
هدف : گرم كردن عضلات بزرگ بدن ، قبل از انجام تمرينات .
حالت شروع : روی زمين به حالت عادی بايستيد .
نحوه انجام حركت : همراه با جهش ، دست ها و پاها را به طرفين باز كرده و سپس به حالت اوليه بازگرديد. اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار نماييد .
خم شدن و زدن دست ها به پای مقابل :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات بدن .
حالت شروع : در حالی كه دست ها و پاها در طرفين باز هستند روی زمين باستيد .
نحوه انجام حركت : به سمت جلو خم شويد ، دست چپ را به پنجه پای راست بزنيد و به حالت اوليه برگرديد ، سپس مجددا خم شده ، دست راست را به پنجه پای چپ بزنيد و به حالت اوليه بازگرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
گردش سر و سينه
هدف : تقويت عضلات باسن و ران .
حالت شروع : در حالي كه روی زمين نشسته ايد ، زانو ها را خم كرده و كف پاهايتان را به هم بچسبانيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه با خم شدن به سمت جلو ، چپ و راست ، سعی كنيد با سر و سينه خود يك دايره بزرگ ترسيم نماييد . سپس همين حركت را از سمت راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالي تكرار نماييد.
بالا و پايين بردن دست ها و يك پا :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات كمر و مفصل شانه ها .
حالت شروع : روی زمين به حالت عادی بايستيد .
نحوه انجام حركت : ضمن بالا بردن دست ها از سمت جلو به بالای سر ، پای چپ را به عقب و بالا برده و سپس به حالت اوليه برگرديد ، همين حركت را با دست ها و پای راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالی تكرار نماييد.
قيچی زدن پاها :
هدف : تقويت عضلات باسن و ران ها
حالت شروع : در حالی كه به پهلوی چپ روی زمين دراز كشيده ايد ، دست چپ خود را زير سر قرار داده و دست راست را در جلوی بدنتان روی زمين بگذاريد.
نحوه انجام حركت : آنگاه همراه با بالا آوردن پاها از زمين ، بدون اينكه زاوها خم شوند،عمل قيچي را با پاهايتان انجام دهيد.
سپس همين حركت را از سمت پهلوی راست انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد.
تاب دادن زانو به سمت چپ و راست :
هدف : تقويت عضلات باسن و ران ها .
حالت شروع : در حالی كه به پشت روی زمين دراز كشيده ايد ، دست ها را در امتداد شانه ها روی زمين بگذاريد . سپس زانوها را خم كرده و آن ها را به شكم نزديك كنيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه سعي كنيد بدون اينكه شانه ها از زمين جدا شوند ، زانو هايتان را به سمت چپ و راست تاب دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 ويا 12 بار متوالي تكرار نماييد .
شنا روی زمين :
هدف : افزايش نيروی عضلات دست ها .
حالت شروع : كف دست ها و پنجه های پاهايتان را روی زمين بگذاريد .
نحوه انجام حركت : با خم و راست كردن آرنج ها ، سعی كنيد حركت شنا را انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
راه رفتن روی باسن :
هدف : تقويت عضلات باسن و ران .
حالت شروع : در حالی كه روی زمين نشسته ايد ، زانوهايتان را صاف و پاها را در جلوی بدنتان جفت كنيد و دست ها را در جلو ، در امتداد پاها نگه داريد .
نحوه انجام حركت : آنگاه سعی كنيد روي باسن ، يك پا – يك پا ، چهار شماره به سمت جلو حركت كرده و سپس چهار شماره ، يك پا – يك پا ، به عقب برگرديد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
بالا و پايين بردن يك پا :
هدف : تقويت عضلات باسن و ران ها
حالت شروع : در حالی كه به پهلوی راست روی زمين دراز كشيده ايد ، دست راست را زير سر بگذاريد و دست چپ را در جلوی بدنتان روی زمين قرار دهيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه ، سعی كنيد بدون اينكه زانوهايتان خم شوند ، پای چپ را بالا برده و سپس به حالت اوليه برگرديد . همين حركت را با پای راست هم انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار نماييد .
بالا بردن پا و قوس كردن كمر :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات گردن و باسن .
حالت شروع : كف دست ها ، زانو ها و پنجه پاها را روی زمين بگذاريد .
نحوه انجام حركت : آنگاه ضمن اينكه سر خود را بالا نگه داشته ايد پاي چپ را از سمت عقب بالا برده و سعي كنيد كمر خود را قوس دهيد و سپس به حالت اوليه برگرديد ، همين حركت را با پای راست هم انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
خم شدن به پهلو :
هدف : تقويت عضلات كمر و حجاب حاجز .
حالت شروع : در حالي كه با زانوها روي زمين ايستاده ايد
نحوه انجام حركت : پاي چپ را ( مطابق شكل) روي زمين بگذاريد . دست راست را از بالاي سر عبور داده ، همراه دست چپ به پنجه پاي چپ نزديك كنيد . اين حركت را سه بار تكرار و سپس به حالت اول بازگرديد . اين حركت را به ترتيب فوق ، و از سمت راست نيز انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالي تكرار نماييد .
بالا بردن پاها :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات كمر و باسن .
حالت شروع : به شكم روی زمين دراز كشيده ، آرنج ها را خم كرده و كف دست ها را جلوی صورت تان روی زمين بگذاريد .
نحوه انجام حركت : آنگاه متناوب ، پای چپ را بالا برده ، كمر را قوس دهيد و سپس به حالت اوليه برگرديد . همين حركت را با پای راست نيز انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
دراز و نشست :
هدف : تقويت عضلات شكم .
حالت شروع : در حالی كه به پشت روی زمين دراز كشيده ايد ، زانوهايتان را خم كرده و كف پاها را روی زمين بگذاريد .
نحوه انجام حركت : كف دست ها را بر روی گوش ها نگه داشته ، پاها را زير يك مبل قرار داده و يا به كمك فرد ديگری عمل دراز و نشست را انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
گهواره :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات پشت .
حالت شروع : در حالی كه به پشت روی زمين دراز كشيده ايد ، همراه با خم كردن زانوها ، دست ها را به دور ساق پاها قلاب كرده و سر خود را به زانوهايتان نزديك كنيد
نحوه انجام حركت : آنگاه ، سعی كنيد با بالا بردن سر عمل گهواره را انجام دهيد . اين تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار متوالی تكرار نماييد .
خم شدن به پهلو :
هدف : افزايش انعطاف پذيری عضلات شانه ها ، كمر ، باسن و پاها .
حالت شروع : در حالی كه پاها به اندازه عرض شانه باز هستند ، روی زمين باستيد .
نحوه انجام حركت : با خم شدن به سمت چپ ، دست چپ خود را به زانوی پای چپ زده و به حالت اوليه برگشته ، اين حركت را از سمت راست هم انجام دهيد .تمرين را 4 ، 8 و يا 12 بار تكرار نماييد.
كشش عضلات جلوی پا براي تمرينات پيشرفته :
هدف : كشش عضلات ساق پا و جلوی ران .
حالت شروع : در حالي كه زانو ها به اندازه عرض شانه باز است ، با زانو ها روی زمين بايستيد .
نحوه انجام حركت : آنگاه به نرمی به طرف عقب متمايل شويد و در اين حالت به مدت 3 تا 60 ثانيه بمانيد و سپس به حالت اوليه برگرديد . ضمنا از دست ها نيز می توان برای كنترل تعادل بدن استفاده نمود . اين تمرين را 1 يا 2 بار متوالی تكرار كنيد.
منابع
نام كتاب : آمادگی جسمانی پايه برای نونهالان
نويسنده : دكتر عبدالكريم سادات رضايی
ناشر : نشر علم و حركت
ماخذ : صفحات : 2 الی 70
تهیه و تنظیم : سیده زهرا موسویان
نویسنده : Vahid Riyahi & Vahideh Riyahi
تاریخ : دو شنبه 30 ارديبهشت 1398
استعدادیابی ورزشی موضوعی است که در دنیای ورزش اهمیت ویژه ای دارد. شناسایی عوامل موفقیت راه را برای رسیدن به قله افتخار هموار می کند. این که مشخص شود چه ویژگیهایی ورزشکاران معمولی را از ورزشکاران نخبه متمایز می سازد کاری بس دشوار است که موضوع پرداختن به استعدادیابی را دشوار ساخته است.
استعدادیابی ورزشی، از نظر دانشمندان علوم ورزشی، راهی منطقی، کوتاه و مقرون به صرفه برای حضور موفقیت آمیز ورزشکاران درصحنه های بین المللی است. این فرآ یند نیازمند شناسا یی و انتخاب افراد با استعدادی است که شرایط لازم جسمانی، مهارتی و رفتاری برای موفقیت در ورزش خاص را داشته باشند.
تا آنجایی که به ورزشکاران نخبه مربوط می شود، کار و زمان مربی باید برای کسانی صرف شود که دارای تواناییهای با لقوه باشند. در غیر این صورت، استعداد، زمان و انرژی مربی تلف شده یا بهترین شکل آن این است که ورزشکار متوسطی بوجود خواهد آمد.
بنابراین هدف اصلی استعدادیابی ورزشی، شناسایی و انتخاب ورزشکارانی است که بیشترین توانایی را برای رشته ورزشی خاص دارند.
تعریف استعدادیابی:
لغت نامه (لاروس، وبستر و امریکن هریتج) استعداد را یک توانایی طبیعی ویژه می دانند که ظرفیت فرد را برای موفقیت در عملکرد آدمی تشکیل می دهد.
بومپا (۲۰۰۰ ): استعدادیابی در ورزش یعنی کشف و به فعالیت رساندن تواناییهای بالقوه مخصوص فرد و هدایت آنها در مسیر صحیح آن.
رینگر در تعریف کاربردی استعدادیابی اعتقاد دارد: استعدادیابی یعنی پیش بینی اجرا از طریق سنجش ویژگیهای جسمانی، روانی، اجتماعی و همچنین توانایی های تکنیکی.
آینده استعدادهای ورزشی:
شناسایی و رشد استعدادهای ورزشی به همان اندازهای که چالش برانگیز است، آینده ای نامعلوم خواهد داشت. همزمان با افزایش فرصت مشارکت، دامنه استعداد در بین گروه های سنی مختلف گسترش می یابد اما به دلیل واماندگی و خستگی مفرط تعداد ورزشکاران نوجوان مستعد با خطر کاهش مواجه است.
شیوه های رشد و بهبود استعداد بیشتر به جای اینکه گروهی باشد، جنبه انفرادی و اختصا صی دارند. در سطح پایه و عمومی روش اتکاء به افراد همه فن حریف ضروری است. اما چنین چیزی در مورد ورزشکاران زبده ورزش های غیر تیمی کارایی ندارد.
مزایای استعدادیابی:
زمان مورد نیاز برای رسیدن به اوج عملکرد ورزشی به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
از صرف حجم بالایی از کار و انرژی مربی جلوگیری می کند، ورزشکارانی که دارای تواناییهای بالاتری هستند کارایی برنامه های تمرینی مربی را بالا می برند.
به سبب شناسایی صحیح افراد، تعداد ورزشکاران و عملکرد مفید ورزش قهرمانی افزایش می یابد.
افراد به سمت رشته هایی هدایت می شوند که از نظر جسمانی، فیزیولوژیکی، روانی برای آنها مناسب ترند.
اعتماد به نفس ورزشکار را بالا می برد، چرا که اجراهای ورزشکار نخبه در مقایسه با ورزشکاران هم سن انتخاب نشده به طور قابل توجهی بالاتر است.
فرصت ایجاد ارتباط با اساتید ورزش، که می توانند در زمینه های تمرین و ارزشیابی منظم ورزشکاران کمک کنند، افزایش می یابد.
بسیاری از ورزشکاران جوان فرصت افزایش توانایی خود، رشد و رسیدن به سطح ورزشکاری خوب را به دلیل بی اطلاعی از ویژگیهای خاص خود از دست می دهند و به رشته ورزشی که می توانند در آن به شکوفایی برسند هدایت نمی شوند.
استعدادیابی ورزشی از این امر جلوگیری می کند و ورزشکاران جوان را به سمت رشته ورزشی مناسب هدایت می کند.
روشهای استعدادیابی ورزشی :
مربیان باتجربه معمولا معیارهای ذهنی خاصی برای شناخت استعدادها دارند. به نظر آنان ورزشکاری هاهنگ تر، وسیع تر یا قوی تر از بقیه است که دارای ویژگیهای (تواناییهای جسمانی، روانی، حرکتی) مناسب تری از دیگران باشد. عملکرد ورزشکار در مسابقات معمولا فرصت ارزشیابی استعدادها را فراهم می کند.
آقای علی نژاد (۱۳۸۰) مراحل سه گانه استعدادیابی با رعایت سن، هدف، تمرینهای رشد استعداد را در سه مرحله مقدماتی، مرحله دوم و مرحله نهایی پیشنهاد کرد. در این شیوه استعدادیابی، رده های سنی مختلف در هر یک از مراحل سه گانه توصیه می شود که بدون تردید از اهمیت زیادی برخوردار است.
تمرین های پرورش استعداد
هدف
سن
مرحله استعدادیابی
تمرین ها و فعالیت های ورزش عمومی در مدارس
شناسایی استعدادهای ورزشی
۳-۱۰
مقدماتی
تمرین در تیم های آموزشگاهی و باشگاهی
گزینش افراد با استعداد و هدایت به طرف ورزش های مختلف
۱۱-۱۶
دوم
تمرین های پیشرفته تیم های ملی
دستیابی به اوج عملکرد ورزشی
۱۶+
نهایی
مرحله مقدماتی در بیشتر رشته های ورزشی انجام می شود. این مرحله همراه با آزمایشهای پزشکی در مورد سلامتی و رشد عمومی جسمانی صورت می گیرد و به منظور شناسایی هر گونه اختلال بدنی از لحاظ علمی یا امراض احتمالی است.
مرحله دوم که بهترین مرحله انتخاب است برای نوجوانانی کاربرد دارد که تجربه تمرینات منسجم را داشته باشند. در این مرحله استعدادیابی، روانشناسان ورزشی نقش مهمی ایفا می کند.
مرحله نهایی استعدادیابی در مورد بازیکنان تیم ملی استفاده می شود از جمله عواملی که باید مورد ارزیابی قرار گیرد، سلامتی ورزشکار، سازگاریهای فیزیولوژیکی او نسبت به تمرین و مسابقه، توانایی او در مقابله با فشار و مهمتر از همه، قابلیت ورزشکار برای پیشرفت در آینده است.
در ورزش دو روش اصلی انتخاب و شناسایی ورزشکاران مستعد وجود دارد
استعدادیابی ورزشی
گزینش طبیعی یا غیر منظم:
گزینش طبیعی رویکردی عادی است و راه طبیعی پیشرفت ورزشکار در یک رشته ورزشی است. بر پایه این روش ورزشکاران تحت تاثیر عوامل محیطی مانند سنت، مدرسه، آرزوهای والدین، جامعه و دوستان در ورزش خاص به فعالیت می پردازند و تکامل عملکرد ورزشی آنان بواسطه گزینش طبیعی تعیین می شود.
به این مفهوم که آنها به طور تصادفی در ورزش فعالیت می کنند که استعداد آن را دارند. در چنین شرایطی، تکامل عملکرد ورزشکار به کندی صورت می گیرد چرا که انتخاب ورزش مطلوب اغلب به درستی انجام نمی شود.
گزینش علمی یا منظم:
در این روش با انجام آزمون ها و آزمایش های علمی توسط متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی، افراد با استعداد به طور علمی شناسایی و به سمت رشته ورزشی مناسب راهنمایی می شوند.
کسانی که به طور علمی انتخاب می شوند در مقایسه با ورزشکارانی که از طریق روش طبیعی انتخاب می گردند برای رسیدن به اجراهای ورزشی بهینه و ماهرانه به زمان کمتری نیاز دارند. پیامد گزینش علمی، انتخاب افراد با استعدادتر و هدایت آنها به ورزشی مناسب است.
ماهی بزرگ در حوض بزرگ است:
مقایسه استعداد کودک با سایر گروهها، دوستان و اعضای خانواده می تواند به یک ایده بزرگ نما درباره استعداد کودک منجر شود. استعداد باید با اجزا یا ویژگیهای گروههای بزرگ مقایسه شود و این کار باید از طریق ارزیابی عملکرد کودک توسط یکسری آزمون ها یا شاخص های استاندارد که قبلا در سطح ملی انجام شده اند صورت گیرد.
مقایسه عملکرد کودک با داده های هنجاری یا داده های قبلی یک سازمان ورزشی مفید است. لذا والدین باید توجه داشته باشند که هیچگاه توان و استعداد کودک را با کودکان دیگر مقایسه نکنند و فقط عملکرد او را از طریق داده هایی که در سطح کشوری یا استانی و جهانی وجود دارد ارزیابی نمایند.
ضرورتی ندارد که کودک فقط در یک رشته ورزشی شرکت کند بلکه سعی کنید او را در چندین رشته ورزشی شرکت دهید. به استثنای بعضی از رشته ها (مثل ژیمناستیک) بهتر است برای کسب برتری در ورزش کودک در ابتدا در چند رشته ورزشی شرکت کند تا حفظ یک رشته، قبل از سنین نوجوانی والدین می توانند حداکثر فرصت ممکن را برای فرزندان خود به منظور موفقیت در ورزشهایی از طریق امکانات شرکت در فعالیت های ذیل فراهم کنند:
فعالیت های دارای ماهیت هوازی یا استقامتی (مثل شنا، دویدن، دوچرخه سواری)
فعالیت های دارای ماهیت حرکتی مهارتی یا هماهنگی (مثل ژیمناستیک، ورزشهای ضربه ای)
فعالیت های دارای ماهیت ارتباطی (تعاملی) یا اجتماعی (مثل ورزشهای تیمی)
بنابراین، اگرچه نقش حمایتی خانواده و دوستان در زندگی ورزشکاران نخبه مهم است ولی موضوع استعدادیابی پدیده ای علمی و تخصصی است که فقط باید بر اساس اصول علمی تعریف شده و با نظر و مشاور کارشناسان و متخصصین علمی صورت گیرد.
معیارهای استعدادیابی:
استعدادیابی به معیارهای ویژه ای نیاز دارد. این معیارها از این جهت ضرورت دارند که فرد توانا از ناتوان متمایز شده و آنهایی که مناسب یک رشته ورزشی بوده به این ورزش روی می آورند و افرادی که به معیارهای لازم دست نیابند در جهت دیگر هدایت میشوند این معیارها را می توان در دو بخش یا دو مرحله کلی طبقه بندی کرد:
۱) استعدادیابی عمومی
۲) استعدادیابی ویژه یا تخصصی
روند استعدادیابی عمومی (غربالگری عمومی)
تمامی اجزاء و عناصر فرآیند استعدادیابی عمومی در قالب نمودار زیر ارائه شده است. ترتیب ذکر شده در اجرای فرآیند می تواند با توجه به سن افراد متفاوت باشد. این نمودار را می توان برای سایر رشته های ورزشی برای سن ۱۲ تا ۱۴ سالگی برای دختران و از ۱۴ تا ۱۶ سالگی برای پسران اقدام به اجرای فرآیند استعدادیابی کرد.
روند استعدادیابی ویژه (تخصصی)
هدف از اجرای فرآیند عمومی استعدادیابی توجه به همه دانش آموزان است. اما از آنجا که همه دانش آموزان نمی توانند به منزله نخبه های ورزشی برگزیده شوند بنابراین اجزاء و عناصر این فرآیند شامل موارد اصلی و در جزء عوامل مورثی است.
غربالگری عمومی هزینه های استعدادیابی را با خارج کردن افراد نامستعد برای رسیدن به اوج قهرمانی کاهش می دهد. در مرحله غربالگری ویژه، توجه به شاخص تعیین کننده و تخصصی تر است. بدیهی است در این مرحله به منظور کسب اطلاعات بیشتر و دقیق تر، آزمونهای تخصصی تر، متخصصان با تجربه و ابزارهای دقیق تری مورد نیاز است در این مرحله ظرفیت های جسمانی ( قدرت، استقامت، انعطاف پذیری، سرعت ) مورد توجه قرار می گیرند. همچنین برخی از تواناییهای حرکتی و ظرفیت های فیزیولوژیکی مد نظرند.
ظرفیت های روانی عامل دیگری است که در تعیین استعدادیابی ورزشی و در موفقیت ورزشکاران نخبه مهم است.در فرآیند استعدادیابی ویژه با سنجش قابلیت های بیشتری روبرو هستیم همچنین تعداد افرادی که در این فرایند شرکت می جویند کمتر از فزآیند استعدادیابی عمومی است. اجرای فرآیند استعدادیابی ویژه متضمن چهار مرحله است.
۱) سنجش سلامت ورزشی
۲) سنجش قابلیت جسمانی
۳) سنجش قابلیت حرکتی
۴) روانشناسی
دورنمای استعداد:
هنگامی که یک استعداد واقعی را کشف می کنید، آنرا حمایت نمایید، به چالش وادارید، واز تجارب مربوط به آن لذت ببرید، اما در مورد آن دور اندیش باشید. چنین چیزی الزاما با سایر مهارتهای فردی مانند قوه تشخیص یا بلوغ همراه نیست.
ورای این استعداد ورزشی زودگذر، با یک کودک عادی مواجه هستیم که به محبت، فرصت، توجه و نظمی که والدین و مربیان باید به تمامی کودکان اعم از با استعداد و بی استعداد ارزانی دارند محتاج است.
لازم به یادآوری است که در استعدادیابی ورزشی یا هرگونه استعدادیابی ای متخصصان در تلاشند تا زمینه های رشد و شکوفایی را بیابند ولی قطعا عوامل بسیاری در آینده ورزشی فرد تاثیر می گذارند که ممکن است تسهیل کننده یا محدود کننده دستیابی او به اوج قهرمانی باشند.
تاثیر ورزش بر فعالیت های روانی
روانشناسان پیرو مکتب گشتالت که بر سایر روانشناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت نفوذ دارند، بر این نکته تأکید میکنند که هر فردی در محیط خود بهصورت یک کل عمل میکند و بنابر این رفتاری هماهنگ با محیط خود دارد. هال و لیندسی احساس روانشناسان پیرو مکتب گشتالت را بهخوبی بیان میکنند:
اندام انسان همیشه بهصورت یک کل واحد عمل میکند نه به صورت یک سری بخشهای جدا از هم. ذهن و بدن از هم جدا نیستند، نه ذهن از عناصر و استعدادهای مختلف تشکیل شده است و نه بدن از اندامها و بخشهای متفاوت بهوجود آمده است. اندام انسان واحدی یکپارچه است و هر بخش آن به تنهایی میتواند بر کل اندام اثر بگذارد.
تئوری دیگر در این زمینه مبتنی بر مفهوم ادراکیـحرکتی است که در سال ۱۹۶۰ توسط کفارت بیان شد. او بر رشد کامل ادراکیـحرکتی کودک تأکید میورزد و اظهار میدارد که مشکلات یادگیری بعضی از کودکان از زمانی آغاز میشود که کلیه رفتارهای آنها بهطور بنیادی رفتار حرکتی است و مشکلات مذکور بر اثر قطع روند رشد ادراکیـحرکتی رخ میدهد.
روان و جسم انسان، پدیده واحدی را تشکیل میدهند که به هم آمیخته و با هم پیوند یافتهاند و تربیت بدنی دانش سلامت و تندرستی است که رشد همه جانبهی فرد را از طریق پرورش قوای جسمانی عهدهدار میباشد. فعالیت منظم ورزشی و جسمانی، روی انسان، به طرق مختلف تأثیر میگذارد و تأثیر کلی، افزایش ظرفیت انجام کار جسمانی است.
باید توجه کرد که ورزش از نظر متخصصان تعلیم و تربیت به منزلهی یک ابزار قوی تربیتی مطرح است. پرداختن به ابعاد سازندهی ورزش در جهت سلامتی جسمانی، روانی، اجتماعی و فرهنگی نسل جدید نقش مهمی ایفا میکند. عادت کردن به ورزش به عنوان یک عامل مهم از نقطه نظر سلامتی، میتواند زندگی دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد.
زیرا، بدون تردید، شرکت در برنامههای ورزشی، کسب قدرت بدنی، صحت و سلامت جسمی، آثار و نتایج روانی اجتماعی قابل ملاحظهای به ارمغان میآورد. سازگاری فرد با محیط اجتماعی که هدف عمدهی اجتماعی شدن، است با ارتباط سالم و مؤثری که بین فرد و جامعه برقرار میشود، محقق میسازد.
عبارت اجتماعی شدن، فرایندی را توصیف میکند که طی آن، افراد قوانین رفتاری، سیستمهای اعتقادی و نگرشهایی را کسب میکنند که شخص را آماده میکند تا بهعنوان یکی از اعضای جامعه بهطور مؤثر عمل کند. ورزش میتواند وسیلهای برای اجتماعی شدن نیز باشد، یعنی بر رشد نگرشهای اجتماعی، ارزشها و رفتار، مؤثر واقع شود. وانس (۱۹۸۰) در یک پژوهش تجربی در فرانسه نشان داد که اثرات تربیت بدنی و ورزش دانشآموزان را تحت تأثیر قرار میدهد.
نتایج نشان داد، دانشآموزانی که ورزش میکنند، در وضع مطلوبتری نسبت به گروه کنترل (غیرورزشکار) قرار دارند. آنها نه تنها از نظر تحصیلی بهتر بودند، بلکه در برابر فشار عصبی آسیب کمتری دیدند و نسبت به سن خود از رشد و تکامل خوبی برخوردار بودند.
مطالعات نشان دادهاند که فرایند تمرین بدنی، پیشرفت روانشناختی کوتاهمدت و درازمدتی را در احساس تندرستی ایجاد میکند. عصبشناسان معتقدند، برای اینکه انسان به عملکرد صحیح حرکتی پیچیده دست یابد، باید کلیه ساختارهای عصبی سیستم اعصاب مرکزی او بهطور کامل رشد و تکامل پیدا کنند و از نظر فیزیولوژیکی آمادگی یکپارچه کردن محرکها و الگوهای پاسخ را داشته یاشند.
اغلب تئوریها بر اساس فرضی پایهای ساخته میشوند که بر طبق آن تربیت ادراکیـحرکتی همان ارتباط بین روند حسی و پاسخهای حرکتی است که در طول کورتکس مغز و مراکز پایینتر در جهت بهبود عملکرد ادراکیـحرکتی اتفاق میافتد.
بر اساس این فرض، چنانچه عملکرد و فعالیتهای سیستم مرکزی به خاطر کمرشدی، بیحسی یا مرگ برخی از سلولهای عصبی دچار ضعف شده باشد، میتوان این سلولها را تحریک کرد و به آنها توان دوباره بخشد و یا اینکه کاری کرد که وظایف آنان را سایر سلولها و انواع سلولهای تازه شکل گرفته بهعهده بگیرند و بالاخره استین هاوس در سال ۱۹۶۴، توجه ما را به این واقعیت معطوف داشت که مهمترین عضو حسی بدن بافت عضلاتی است.
در حدود ۴۰% اکسونهای اعصاب حرکتی عملاً فیبرهای حسی هستند که تکانهها را به مغز هدایت میکنند و انتقال میدهند. بافت عضلانی که بیش از نیمی از بدن ما را تشکیل میدهد در واقع یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی اعصاب را به وجود میآورد، زیرا اطلاعات را به اشکال مختلف مانند حافظه، تشکیل مفاهیم و فکر کردن از محیط بیرونی به سیستم مرکزی اعصاب منتقل میکند.
در بیانات روسو دو نکته مهم وجود دارد؛ یکی هدف تربیت که عبارت است از رشد و شکوفایی استعدادهای کودک، و دیگری روش و وسیله تحقق هدف که همان فعالیت است. بر این اساس، بهمنظور تحقق هدف تربیت نه تنها باید شرایط و عواملی به وجود آورد تا کودک به بازی و ورزش بپردازد؛
بلکه باید شوق حرکت را نیز در او بیدار کرد. ارتباط هدف و وسیله در این فرایند، همان مفهومی است که تحت عنوان نظریه مکتب گشتالت و روش ادراکی – حرکتی به آن اشاره شد. بر این اساس، میتوان گفت که یکی از عوامل اصلی رشد و شکوفایی استعدادهای روانی و ذهنی کودک، حرکت است.
اسمایل، کفارت و کاول (۱۹۶۳) در تحقیقات خود بین استعداد حرکتی وعملکرد ذهنی، همبستگی مثبت معنیداری مشاهده کردند و توانستند با استفاده از شاخص آزمون حرکتی، عملکرد ذهنی را پیشبینی و برآورد کنند. یکی از زمینههای متداول تحقیقاتی در جمعیت بهنجار، مقایسه پیشرفت درسی ورزشکاران و غیر ورزشکاران است. این نوع مطالعات اغلب در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ انجام شده است. ایدزمور در سال ۱۹۵۱ و لستن در سال ۱۹۶۴، نمرات درسی ورزشکاران و غیر ورزشکاران را با یکدیگر مقایسه کردند.
در هر دو مورد، ورزشکاران معدل درسی بالاتری نسبت به غیر ورزشکاران داشتند. بهطورکلی اغلب تحقیقات وجود این همبستگی را تأیید کردهاند، اما در بعضی از تحقیقات نیز نتایج متناقضی بهدست آمده است. بهطور مثال، دیویس و برگر در سال ۱۹۷۳ هیچ اختلاف معنیداری بین نمرات آخر سال ورزشکاران و غیر ورزشکاران دبیرستانی مشاهده نکردند.
روش دیگری که در این زمینه برخی پژوهشگران دنبال کردهاند، مقایسه بهره هوشی ورزشکاران و غیر ورزشکاران است. یافتههای اینگونه تحقیقات وجود ارتباط مثبت بین هوش و شرکت در فعالیتهای ورزشی را نشان نمیدهد، بهطور مثال تروپ در سال ۱۹۶۷ سعی کرد تا در میان محصلان ۳۷۵ کالج دخترانه ارتباطی بین میزان هوش و موفقیت ورزشی در رشتههای بدمینتون و تنیس بهدست آورد.
ولی بین این دو عامل هیچ ارتباط معنیداری مشاهده نکرد.
اسلوشر در سال ۱۹۶۴، بهرههوشی گروههای مختلف ورزشکاران دبیرستانی را با ۱۰۰ نفر غیر ورزشکار مقایسه کرد. او بدین منظور از آزمون هوش لورج ثورندایک استفاده کرد، گروه ورزشکاران شامل ۱۰۰ بازیکن بیسبال، ۱۰۰ بازیکن بسکتبال، ۵۰ شناگر،۵۰ کشتیگیر و ۱۰۰ بازیکن فوتبال بود. نتایج این پژوهش نشان داد که بهره هوشی آزمودنیهای غیر ورزشکار بهطور قابل توجهی بالاتر از گروه ورزشکاران است.
توجه به مطالعات دیگری که در این زمینه انجام شده است و درک مشکلات عینی کار به ما کمک خواهد کرد تا در نتیجهگیریها جانب احتیاط را رعایت کنیم.
یکی از مشکلات اصلی این گونه پژوهشها مربوط به ورزشکارانی است که در مدرسه نمرات درسی پایینی کسب میکنند و از تیم ورزشی کنار گذاشته میشوند. اینگونه ورزشکاران نمیتوانند حداقل معدل لازم برای شرکت در مسابقات را کسب کنند.
انتخاب این قبیل ورزشکاران نه تنها روی نتایج نمرات درسی بلکه ممکن است روی نتایج نمرات هوش نیز تأثیر بگذارد. بهعلاوه اگر گروه ورزشکاران نمرات هوشی بالاتری بهدست آورند،میتوان تصور کرد که هوش بالاتر آنها به علت فعالیتهای ورزشی سطح بالاست، در حالیکه این قابلیت، یعنی هوش، ممکن است از راههای دیگری کسب شده باشد.
مشکل دیگری که در کلیه سطوح دیده میشود، مسئله ثبتنام ورزشکاران و غیر ورزشکاران در دروس مختلف است. در سطوح بالاتر بهندرت اتفاق میافتد که ورزشکاران در درجهبندی و کسب نمرات با شکست مواجهه شوند، در حالیکه در مورد غیر ورزشکاران چنین نیست، بهطور کلی میتوان گفت اگر چه بین ورزشکار بودن و موفقیت تحصیلی همبستگی مثبت وجود دارد ولی بهندرت میتوان تحقیقی یافت که پیشنهاد کرده باشد که تمرینات بدنی بهطور مستقیم به افزایش و رشد هوش میانجامد.
یکی از مهمترین عوامل در از بین بردن افسردگیهاو یا پیشگیری از بهوجود آمدن این نوع بیماریها ورزش است. ورزش موجب کاهش اضطراب و افسردگی، تنظیم و تعدیل میزان استرس و حتی تغییرات شخصیتی بهصورت پیدایش دیدی مثبتتر نسبت به زندگی میشود.
مطالعات انجامشده در افراد میانسال نشان داده است که افرادی که ورزش میکردند، کمتر دچار اضطراب، فشار عصبی، افسردگی و خستگی میشدند و نیروی بیشتری نسبت به گروه کنترل داشتند. همچنین با مطالعه در زنان افسرده نیز مشخص شده است که میزان افسردگی و اضطراب در آنان بهطور قابل توجهی کاهش و احساس کمال و اتکا به نفس در آنها افزایش یافته بود.
ورزش هوازی معمولاً به ورزشی گفته میشود که با انجام آن اکسیژن از طریق خون به عضلات در حال فعالیت میرسد. برای برقراری این نوع متابولیسم هوازی، باید شدت ورزش کم و مدت آن طولانیتر باشد. ورزش شدید و کوتاه از نوع غیر هوازی است، یعنی اکسیژن موجود در عضله مصرف میشود زیرا شدت فعالیت بهقدری زیاد است که جریان خون نمیتواند نیاز اکسیژن عضله را تأمین کند.
ورزشهای هوازی در کم کردن استرس اثرات مفید و قابل توجهی دارند و در نتیجه زندگی سالمتری را فراهم میآورند. در بررسی تجزیه و تحلیلی ۳۴ مطالعه، مشخص شده است در افرادی که ورزش هوازی میکنند و تناسب اندام خوبی دارند، واکنش استرس روانی ـ اجتماعی در مقایسه با افراد گروه کنترل یا خود افراد مورد بررسی قبل از شروع مطالعه کمتر است.
مکانیسم دقیق این کاهش استرس مشخص نشده است، اما میتواند مربوط به این امر باشد که با ورزش هوازی پاسخهای سمپاتیک قلب و عروق نسبت به استرس روانی ـ اجتماعی کم میشود. احتمالاً یکی از راههایی که ورزش به رفع اضطراب و افسردگی کمک میکند، بالا بردن مقدار پپتیدهای اپیویید آندروژن (آندورفینها و آنکفالینها) در پلاسمای خون است. در برخی مطالعات مشخص شده است که مقدار پلاسمایی آندورفینها با ورزش افزایش مییابد و ورزیدگی قلب و عروق این اثر را تشدید میکند.
مولف: علی نظری
نویسنده : Vahid Riyahi & Vahideh Riyahi
تاریخ : دو شنبه 5 ارديبهشت 1398
خوش آمدید
با سلام اینجا مکانی، جهت معرفی و تحقق بخشیدن به اهداف رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی می باشد ،از انتخاب شما سپاسگزاریم.
کارشناس تربیت بدنی و علوم ورزشی وحید ریاحی
آسیب شناس ورزشی و حرکات اصلاحی وحیده ریاحی