ود زنان و مردان زیادی را دیده‌اید كه از درد زانو شكایت دارند و هنگام بالا رفتن از پله‌ها مدام ناله می‌كنند.این بیماران عمدتا آرتروز دارند.
دكتر شهرام صادقی،متخصص طب فیزیكی در رابطه با این عارضه توضیح می دهند: آرتروز چیست و چه بخش‌هایی از بدن را درگیر می‌كند؟آرتروز یا استئوآرتریت شایعترین بیماری از دسته التهاب مفاصل است.در این بیماری غضروف مفصل صدمه دیده و كم‌كم از بین می‌رود.آرتروز ممكن است هر مفصلی را درگیر كند اما مفاصل بزرگ كه وزن بدن را تحمل می‌كنند مثل مفاصل زانو و ران و ستون فقرات بیشتر در معرض ابتلا هستند.
اصلی‌ترین علایم این بیماری چیست؟آرتروز علایم زیادی دارد ولی 3 علامت آن شایع‌تر و مشخص‌ترهستند؛اولی خشكی پس از استراحت است،به این معنی كه گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حركت مانده باشد و بخواهد فعالیت كند درد خواهد داشت.شاید دیده باشید كه بیماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها كه از خواب بیدار میشوند به سختی راه میروند اما بعد از مدتی كم‌كم راه رفتنشان به حالت عادی بازمی‌گردد.خشكی مفاصل بعد از یك دوره طولانی عدم فعالیت بسیار شایع است ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌كشد.دومین علامت كاهش انطاف پذیری است؛به‌همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به راحتی مفاصل خود را خم و راست كنند و برای علامت بعدی هم میتوان به درد در مفصل اشاره كرد.توصیه میشود كسانی كه بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشك مراجعه كنند.
چه اتفاقی می‌افتد كه كسی به آرتروز مبتلا میشود؟علت ایجاد این بیماری هنوز به طور واضح شناخته نشده است ولی چند عامل وجود دارد كه می‌تواند زمینه ساز ابتلا به آرتروز باشد،یكی سن بالا است كه این بیماری معمولا در افراد بالای 40 سال دیده میشود.مورد دوم جنس،چون آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌كند ولی دلیل آن هنوز به درستی مشخص نشده است،مورد بعدی ناهنجاری های مادر زادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است.آرتروز در ورزشكاران حرفه‌ای كه مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسیار شایع است مثلا در فوتبالیست‌ها.صدمات غیر ورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌كند.
آیا چاقی هم در ابتلا به آرتروز تأثیر دارد؟چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.به طور كلی هر چقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ(مثل زانوها)باید بار و فشار بیشتری را تحمل كنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر میشود. چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟متأسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر میشود و هنوز درمان قطعی برای آن یافت نشده است اما با كمك برخی روش‌های درمانی میتوان درد ناشی از این بیماری را كاهش داده و كیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.حدود یك سوم بیماران مبتلا به آرتروز ممكن است دچار ناتوانی‌های شدیدی شوند. گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید میشود كه بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده كند.
به روشهایی برای كاهش درد و مشكل بیمار اشاره داشتید.این روش‌ها شامل چه مواردی هستند؟در موارد بسیار شدید آرتروز جراحی تعویض مفصل توصیه میشود اما قبل از جراحی معمولا روش‌های مختلفی پیشنهاد میشود كه تا حد امكان كار به جراحی ختم نشود كه یكی از آنها استراحت دادن به مفصل دردناك است.بیمار باید در هر ساعت دست كم ده دقیقه به مفصل خود استراحت بدهد و سعی كند تاحد امكان فعالیتهای بدنی خود را طوری تنظیم كند كه مفصل مبتلا كمتر فعال باشد.روش دیگر ورزش كردن است كه باید حتما با نظارت و اجازه پزشك انجام شود تا مشكل مفصل را تشدید نكند یا باعث بروز درد جدیدی نشود.ورزش‌های سبك و مفرح مثل پیاده‌روی و شنا بیشتر توصیه میشوند.با ورزش كردن،عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا می‌كند.البته ورزش كردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنین اتفاقی رخ داد فورا ورزش را متوقف كنید.در افرادی كه اضافه وزن دارند كم كردن وزن باید حتما مدنظر قرار گیرد.البته رژیم گرفتن و ورزش كردن برای كاهش وزن باید تحت نظر پزشك انجام شود.برای كاهش درد ناشی از آرتروز هم میتوان از كیسه یخ استفاده كرد.در اغلب موارد پزشك برای بیمار داروهای ضد‌درد و ضد‌التهاب تجویز می‌كند كه در كاهش درد مفصل مؤثر است.
روش های جراحی برای درمان آرتروز به چه شکلی هستند؟ این روش‌ها از پاكسازی فضای مفصلی تا تعویض كامل مفصل متفاوت هستند و جراح بر حسب شدت بیماری از یكی از این روش‌ها استفاده می‌كند.بیماران توجه داشته باشند كه جراحی زمانی توصیه میشود كه درمانهای دیگری كه به تعدادی از آنها اشاره شد مؤثر واقع نشده باشند و بیمار قادر به انجام فعالیتهای عادی روزمره خود نباشد.
برای بیماران مبتلا به آرتروز چه توصیه‌هایی دارید؟
مهم‌ترین نكته برای بیماران مبتلا به آرتروز به كارگیری روشهایی است كه باعث كاهش درد و ناراحتی‌شان شود.مثل تمام بیماری های دیگر داشتن یك رژیم غذایی مناسب و سالم مفید خواهد بود.بیمار باید به حد كافی مواد مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا تامین كند چون اگر تغذیه نامناسب باشد بدن هم ضعیف میشود و به تبع آن مقابله با بیماری دشوارتر میشود.
اگر پزشك برای شما داروی ضد درد تجویز كرده حتما سر وقت آن را بخورید چون اگر درد شروع شود و بعد شما تازه مسكن مصرف كنید درد دیرتر و سخت‌تر كنترل میشود اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشك باعث میشود شدت حملات درد كاهش یابد.سعی كنید از مفصل بیمار خود كمتر كار بكشید.مثلا اگر مفاصل انگشتان یك خانم مشكل دارد بهتر است از كیفی استفاده كند كه روی شانه می‌افتد نه كیفی كه باید با انگشتان دائما در دست گرفته شود.اگر دست شما مشكل دارد سعی كنید برای برداشتن اجسام از دست سالم خود بیشتر استفاده كنید تا فشار كمتری روی مفصل دردناك وارد شود.بیمارانی كه در مفصل زانو یا ران دچار مشكل هستند بهتر است در صورت صلاح دید پزشك از عصا موقع راه رفتن استفاده كنند.
سعی كنید بدنتان در هنگام راه رفتن یا نشستن،در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد.آب درمانی،هم به‌عنوان ورزش و هم به‌عنوان عاملی جهت تصحیح وضعیت ایستادن و راه رفتن می‌تواند به شما كمك كند.پزشكتان شما را درباره وضعیت صحیح و غلط قرارگیری بدن راهنمایی خواهد كرد.
درمان در این بیماری چگونه است؟
معمولا درمان چهار مرحله دارد که در مرحله ی 1 و 2 سعی می شود با استفاده از فیزیوتراپی، ورزش و درمان با میدان مغناطیسی(مگنت تراپی) اوضاع را بهتر كرد.
جالب است بدانید که موثر بودن میدان مغناطیسی در درمان آرتروز زمانی کشف شد که بیماران مبتلا به سرطان مجبور بودند به مدت 4 هفته تحت درمان با MRI قرار بگیرند تا پزشکان رشد تومور را در آنها بررسی کنند.
تعجب آور این بود که بعد از یک سال، آن دسته از بیماران که آرتروز هم داشتند، خیلی بهتر شدند. البته درمانهای دیگری مثل تزریق اسید هیالورونیک یا استفاده از قرص‌های کندرویتین و گلوکزآمین هم وجود دارد.
چه زمانی کار به جراحی می کشد؟
از درجه ی دو به بعد باید جراحی انجام شود. تا 20 سال پیش که آرتروسکوپی، یعنی همان جراحی بسته را نداشتیم، اگر مینیسك یك ورزشكار پاره می شد، جراح، زانو را با شکاف بزرگ باز می کرد و تمام مینیسکی را که قسمتی از آن پاره شده بود، برمی داشت و چون فنری وسط غضروف استخوان نبود که بتواند فشار را از بالا به پایین بگیرد، آرتروز به وجود می آمد و منجر به شکستن و راست کردن محور زانو تا تعویض مفصل می شد.
اما امروزه با استفاده از روش‌های جدیدتر مثل آرتروسکوپی، فقط همان قسمت پاره شده ی مینیسک را بر می دارند، یعنی 20 تا 25 درصد آن برداشته می شود و حدود 70 تا 75 درصد آن هنوز در مفصل است که می تواند فشار را قبول کند.
آرتروسکوپی (Arthroscopy) روشی با تهاجم اندک و با عوارض بسیار کمتر از جراحی باز زانوست که در میان مفاصل، آرتروسکوپی زانو بیشتر از دیگر مفاصل رایج شده است.
در روش آرتروسکوپی با استفاده از دو سوراخ کوچک که از یکی از آنها تلسکوپ وارد می شود، تمام جزئیات عمل را می توان بر صفحه ی بزرگی نمایش داد (روی تصویر بالا کلیک کنید).
آیا لیزر هم در جراحی زانو كاربرد دارد؟
بله، لیزر درمان موثری است و از خواصی که دارد و هنوز هم کاملا کشف نشده، این است که بیمارانی که تحت این نوع جراحی قرار گرفته‌اند، بعد از عمل درد بسیار کمتری دارند. دکتر اولو( اولین کسی که در سال 1985 لیزر را در جراحی آرتروسکوپی استفاده کرد) معتقد است که فشار وارده به اعصاب مفصلی، در لیزر کمتر است.
از دیگر مزایای لیزر این است که بعد از عمل جراحی، خونریزی وجود ندارد و مهم تر از همه اینکه با لیزر می توان خیلی دقیق تر غضروف شل شده را سفت کرد، در صورتی که با تیغ اگر بخواهیم ریش ریش‌های غضروفی را برداریم، ممکن است قسمت‌های سالم هم برداشته شود.
سعی این است که با هر تکنیکی که می شود، غضروف سطح مفصلی یا مفصل خود بیمار را نگه داریم، چون اگر ما زود تصمیم به برداشتن سطح مفصل و تعویض آن با پروتز بگیریم، بیمار قادر به استفاده از تکنولوژی سلول‌های بنیادی نخواهد بود.
آیا درمان آرتروز با استفاده از سلول‌های بنیادی نیز یك روش جدید است؟
بله، یكی از روش‌های جدید درمانی، كشت و تكثیر سلول‌های غضروفی در بیرون بدن و سپس پیوند دوباره به مفصل آسیب دیده است كه برای این كار نیاز به تكنیك‌های بسیار پیشرفته و فراهم شدن شرایط مناسب جهت رشد و تكثیر سلول‌هاست. این روش بسیار موثر بوده و در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.
دکتر محمد مهدی شكیبایی، استاد دانشگاه مونیخ (لودویك ماكسی میلیام) یکی از کسانی است که روی این قضیه کار می کند. البته، استفاده از این روش‌ها تنها در مواردی كه بیمار به موقع به پزشك مراجعه كرده و زخم‌های غضروفی اندازه ی كوچك تا متوسط داشته باشند، امكان پذیر است و در صورت مراجعه ی دیر هنگام بیمار و تخریب تمام غضروف مفصلی، تنها راه درمان، تعویض كل مفصل و استفاده از مفصل مصنوعی است.
رژیم غذایی در بیماری آرتروز
تغذیه مناسب، کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است.
وزن اضافی باعث ایجاد فشار بر روی مفاصل و در نتیجه عوارض آرتروز می گردد. رعایت یک رژیم غذایی که حاوی فیبر بیشتری باشد ( فاقد مواد شیمیایی آلوده که باعث ایجاد استرس در بدن می شود، باشد)، مصرف بیشتر میوه ها و سبزی جات تازه، ماهی ، دانه ها و غلات سبوس دار توصیه می شود.
مصرف ماهی های آب های سرد از جمله ماهی آزاد ( سالمون ) توصیه می گردد.
مصرف چربی های اشباع ، روغن های هیدروژنه یا جامد ، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر توصیه نمی گردد، چرا که این مواد غذایی باعث ایجاد اسیدیته ی بالای محیط داخلی مفاصل شده و این حالت موجب درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می شود.
مصرف میوه، سبزی، غلات كامل ( تصفیه نشده وسبوس دار)، آجیل ، دانه های خوراكی و ماهی باعث كاهش التهاب مفاصل یا آرتروز می شوند.
گوشت های پرچرب،
تخم مرغ ، مارگارین، کره، کافئین، الکل، شکر سفید، تنباکو و محصولات لبنی باید از رژیم غذایی حذف شوند. در حدود یک سوم از افرادی که از بیماری آرتریت روماتوئید رنج می برند به سولانین ها و یا بعضی گیاهان حساس اند که از آن جمله می توان سیب زمینی ، فلفل ها، بادمجان، گوجه فرنگی و تنباکو را نام برد که باید از رژیم غذایی این گروه از افراد حذف گردد. توصیه می شود که حداقل 6 تا 8 لیوان آب در طول روز جهت دفع سموم از بدن مصرف شود.
- غلات کامل مانند برنج قهوه ای، ارزن، جو، گندم، جوی دو سر
- ماهی های آب های سرد مانند ماهی آزاد ساردین، شاه ماهی.
غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز کرد
تحقیقات نشان داده که علائم آرتروز ، حتی در کسانی که
آرتریت روماتوئید دارند ، کاهش خواهد یافت ، به شرط آن که این افراد با یک رژیم گیاهخواری سازش یابند.
این رژیم فاقد غذاهای با منشاء حیوانی به خصوص محصولات لبنی است. مواد غذایی که نباید در این بیماری مصرف شوند ، شامل گروه های زیر است:
- مهار کننده های جذب کلسیم : گوشت قرمز، لبنیات ، تخم مرغ، جوجه، الکل، قهوه ، شکر تصفیه شده، اکثر شیرینی جات، نمک اضافی- غذاهای دارای اگزالات بالا : ریواس ، زغال اخته، آلوها ، کنگر ، اسفناج- غذاهای خانواده ی گیاهان تاج ریزی ها : گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی، فلفل ها، تنباکو- غذاهایی که موجب تورم و آب آوردگی می شوند : گندم سیاه، لبنیات، کلیه ی چربی های حیوانی
ورزش مناسب براي آرتروز زانو
جام جم آنلاين: شما هم از درد زانو شكايت داريد؟ براي بالا و پايين رفتن از پله‌ها با مشكل مواجه هستيد؟ اگر اين مشكل شماست، بهتر است در مورد آن اطلاعاتي داشته و براي بهبود آن كاري انجام دهيد. يكي از مشكلاتي كه ممكن است براي زانوها پيش بيايد آرتروز زانو است.
آرتروز زانو يكي از عوامل شايع ايجاد درد در افراد بالاي 40 سال محسوب مي‌شود و شايع‌ترين بيماري تخريبي ميان مفاصل بدن است. ميزان ابتلا به اين بيماري در خانم‌ها نسبت به آقايان بيشتر است.
محمد عالمي ، فيزيوتراپيست در اين‌باره به جام‌جم مي‌گويد: «يكي از مشكلات شغلي كه در هر كار و فعاليتي احتمال بروز آن وجود دارد، آرتروز است. آرتروز به معناي تخريب غضروف مفاصل زودتر از موعد مقرر است.»
وي اشاره مي‌كند: «با انجام ورزش‌هاي ملايم به مدت 30 دقيقه در روز مي‌توانيم فشارهايي را كه در طول روز به بدن وارد مي‌شود، كاهش دهيم. در حقيقت با ورزش به نوعي بدن را در برابر اين فشارها تقويت مي‌كنيم؛ البته مهم است بدانيم رفت و آمدها چه از خانه به محل كار و بالعكس و چه در محيط كار و منزل، به هيچ وجه جاي ورزش را نخواهند گرفت و حتي مي‌تواند فشارهاي وارد بر بدن را نيز افزايش دهد.»
او تاكيد مي‌كند: «ورزش تعريف مشخص خود را دارد و به معناي همراه كردن جسم و روح با هم است. به همين دليل فعاليت‌هاي روزمره نمي‌تواند جايگزين مناسبي براي ورزش باشد. زماني كه شرايط ورزش فراهم نباشد، آن حركات، تنها فشاري بر بدن محسوب مي‌شوند.»
علائم اوليه آرتروز
عالمي درباره علائم اوليه آرتروز مي‌گويد: «از اولين نشانه‌هاي آرتروز كاهش عملكرد زانوي فرد است. همچنين تورم، خشكي مفاصل در صبحگاه كه كمتر از 30 دقيقه طول بكشد، بدشكلي و ناصافي سطوح مفصلي و وجود صداهاي غيرمتعارف از جمله ديگر علائم آرتروز هستند.»
عوامل موثر در ايجاد آرتروز
اين فيزيوتراپيست درباره عوامل موثر در ايجاد آرتروز اضافه مي‌كند: «عوامل ارثي، جنسيت، عوامل هورموني، عوامل شغلي، چاقي و پوكي استخوان مي‌توانند از جمله علل موثر در بروز آرتروز باشند. به علاوه ورزش‌هاي شديد، افزايش سن، استعمال دخانيات، يا حتي ضربه نيز مي‌توانند باعث بروز اين مشكل شوند.»
آرتروز زانو
يكي از شايع‌ترين انواع آرتروز كه خيلي از افراد با آن درگيرند، آرتروز زانو است. بايد بدانيم در هر شغلي (در ميان افرادي كه زياد در حالت ايستاده به سر مي‌برند يا افرادي كه بيش از حد معمول مي‌نشينند) احتمال بروز آرتروز وجود دارد. شايد بتوانيم بگوييم كه آرتروز زانو در بيشتر اقشار جامعه ديده مي‌شود.
اين فيزيوتراپيست مي‌افزايد: «به علاوه اين مشكل ميان خانم‌ها بيشتر از آقايان ديده مي‌شود. عوامل هورموني و كم‌تحركي خانم‌ها نيز مي‌تواند از جمله دلايل اين مساله باشد. در مورد افراد چاق نيز همين طور است؛ اين مشكل ميان اين گروه بيشتر ديده مي‌شود.»
وي درباره درمان و روش‌هاي كنترل آرتروز مي‌گويد: «بهتر است بگوييم كه مي‌توانيم جلوي پيشرفت آرتروز را بگيريم يا روند آن را كند كنيم.»
توصيه‌هايي براي مبتلايان به آرتروز
عالمي به روش‌هايي براي كنترل پيشرفت بيماري اشاره كرده و مي‌افزايد: «بهتر است افرادي كه دچار آرتروز زانو هستند در منزل از صندلي‌هاي بلند استفاده كنند. به اين معني كه هنگام نشستن، كف پاها بالاتر از سطح زمين قرار گيرد. بعلاوه استفاده از سرويس‌هاي بهداشتي فرنگي نيز مي‌تواند به اين افراد كمك كند. كاهش مدت زمان راه‌رفتن و پوشيدن كفش‌هايي داراي كفي نرم نيز مي‌تواند كمك موثري باشد. همچنين بهتر است اين افراد از بالا و پايين رفتن از پله‌ها، دوزانو يا چهارزانو نشستن نيز اجتناب كنند. ورزش درماني نيز از ديگر راه‌هايي است كه به اين بيماران توصيه مي‌شود.»
ورزش مناسب
ورزشي كه بعد از انجام آن، درد مفاصل بيشتر از 2 ساعت ادامه پيدا كند، يك علامت هشداردهنده است. در اين مواقع بايد شدت ورزش را كاهش دهيم. ورزش همچنان كه بر استحكام مكانيكي و تقويت عضلات موثر است مي‌تواند روي تغذيه غضروف نيز اثر بگذارد. بعلاوه ورزش باعث افزايش جريان خون مي‌شود و به انعطاف‌پذيري مفصل كمك مي‌كند. يكي ديگر از فوايدي كه ورزش براي اين گروه از افراد در بر خواهد داشت، كاهش وزن است. زيرا يكي از نكات مهم در ارتباط با آرتروز زانو كاهش وزن است.
به گفته اين فيزيوتراپيست: «ورزش‌هاي انعطاف‌پذيري مانند كشش عضلات اطراف مفصل، ورزش‌هاي قدرتي و ورزش‌هاي هوازي مانند شنا، ورزش در آب و پياده‌روي، ورزش‌هايي مناسب هستند؛ البته براي هر نوع از آرتروز و براي هر شخص بايد ورزش خاص خود او و اغلب متفاوت با ديگران توصيه شود. بنابراين بهتر است كه اين كار را به متخصص بسپاريم.»
عالمي مي‌افزايد: «اين افراد بايد قبل از ورزش و براي شروع آن 5 دقيقه ورزشي ملايم و سبك يا پياده‌روي انجام دهند. بعد از ورزش‌هاي سبك بايد چند حركت كششي مناسب براي عضلات اطراف مفصل انجام شود. البته اين كشش بايد حتما 5 تا 10 ثانيه ادامه پيدا كند. حتما بايد هر مفصل را در حالت بدون تحمل وزن و در تمام طول دامنه حركتي‌اش حركت داد. در ضمن نبايد روي مفاصل ملتهب زياد فشار وارد كنند.»
وي درباره تاثير پله‌ها مي‌گويد: «بالا و پايين رفتن از پله هم بهتر است انجام نشود. اما شايد نتوانيم از اين كار اجتناب كنيم. در اين موارد بهتر است براي بالا رفتن از پله اول پاي سالم را بالا بگذاريد و براي پايين آمدن از پله اول پاي ناسالم را.»
محمد عالمي توصيه مي‌كند: استفاده مداوم از دمپايي و كفش‌هاي پاشنه‌دار و خواباندن پشت كفش را هم بايد كاهش داد. بهتر است اين افراد ورزش‌ها را در رختخواب و بلافاصله پس از بيدار شدن انجام دهند و بعد از انجام ورزش از جاي خود بلند شوند. اين ورزش‌ها بايد 3 تا 5 روز در هفته نيز ادامه پيدا كنند.»
دردگردن : علت ها و درمان آرتروز گردن
ستون فقرات هم مثل هر ساختمان دیگر بطور طبیعی در معرض تغییرات ناشی از افزایش سن است اما برخی مسائل مثل حركات بیش از حد یا ناصحیح ، استفاده نادرست ، سوانح رانندگی كه باعث خمیدگی ناگهانی سر به جلو و سپس عقب می شوند ( Wiplash ) ، كارهای سنگین ، حمل وسایل و اشیاء روی سر ( كه در جامعه روستایی ما شایع است ) ، اختلالات مادرزادی و … سرعت و شدت پیدایش این تغییرات را بیشتر می كنند.از جمله این تغییرات می توان به تغییر ساختمان دیسك بین مهره ای ، برجسته شدن آن به داخل كانال نخاعی یا سوراخ های بین مهره ای ، پیدایش خارهای استخوانی در لبه مهره ها ( اوستئوفیت ) و حتی تغییر شكل و بهم خوردن انحنای طبیعی آنها اشاره كرد .هر كدام از این تغییرات ، بسته به محل ، می توانند باعث فشار بر ریشه های عصبی یا حتی نخاع شوكی شوند و بیمار را علامتدار كنند .
بسیاری از بیماران مبتلا به دیسك و آرتروز گردن با دردهائی در دست یا شانه مراجعه می كنند و در بسیاری از موارد مدتها با تشخیص های دیگر تحت درمانهای مختلفی قرار گرفته اند .
● علائم اسپوندیلوز گردنی :
اغلب بیماران با درد و محدودیت حركتی ناحیه گردن مراجعه می كنند .بسته به محل فشار ، ممكنست علائم محدود به اندام فوقانی باشند ( بی حسی ، دردتیر كشنده به شانه یا دست و خصوصا پشت سر و كاهش قدرت عضلانی ) ، یا اندام تحتانی را درگیر كنند ( سفتی و اختلال در قدرت عضلانی پاها ، اختلالات حسی ، بی اختیاری یا احتباس ادرار و مدفوع و بعضا علائم در هر چهار اندام مشاهده می شوند .برخی از سر دردها خصوصا سردردهای نیز كشنده از پشت سر كه با حركات یا برخی وضعیت های خاص پدید می ایند ، درد بین دو كتف و درد شانه ها نیز از جمله علائمی هستند كه میتوانند در اثر اسپوندیلوز مشاهده شوند و متأسفانه پاسخ كمتری به درمان می دهند .برای بررسی و تأیید تشخیص اسپوندیلوز گردن می توان از عكس رادیوگرافی ساده در چهار جهت ، سی تی اسكن و MRI استفاده كرد كه هر یك ارزش خاص خود را دارند .
● اصول درمانی :
بستن یقه های طبی مخصوص و محدود ساختن حركات گردن برای مدت كوتاه می تواند از شدت درد بكاهد ، حركات درمانی با احتیاط و فیزیوتراپی نیز در بسیاری از موارد مشكلات بیمار را كاهش می دهند اما در برخی موارد خصوصا در صورت وجود علائم عصبی یا شواهدی به نفع فشار بر نخاع ، انجام عمل جراحی كمك زیادی به بیمار خواهد كرد و علاوه بر كاهش درد از پیدایش علائم عصبی شدیدتر جلوگیری خواهد كرد .انجام یك سری حركات كششی و تقویتی می تواند از پیدایش درد های گردن و شانه جلوگیری كرده و درصد زیادی از موارد را بهبود بخشد .
ـ توجه: در صورتیكه انجام هر كدام از حركات باعث ایجاد درد قابل توجه گردن یا شانه و انتشار آن به دست یا سینه شما شده با پزشك خود مشاوره نمائید.
الف) حركات كششی :
▪ در حالیكه رو به جلو نگاه می كنید ابتدا به آرامی سر خود را به سمت جلو خم كنید . بطوریكه چانه شما به سینه تان نزدیك شود و چشمهایتان به زمین نگاه كند . سپس به آرامی سر را به سمت عقب برده و سقف را نگاه كنید .
▪ در حالیكه سر در وضغیت معمولی قرار دارد ابتدا سر وگردن را به سمت راست حركت دهید
به گونه ای كه بدون حركت شانه گوش راست به شانه همین طرف نزدیك شود ، سپس به آرامی سر را به وضعیت اول برگردانده همین حركت را به سمت مقابل تكرار كنید .
▪ در حالیكه سر در وضعیت معمولی قرار دارد به آرامی سر خود را حول محور عمود بر سطح افق بچرخانید . بطوریكه ابتدا سمت راست وسپس سمت چپ خود را ببینید .
در آخر حركات زیر را حتما انجام دهید .
در سه تمرین بالا سعی می شود با ایجاد مقاومت در مقابل نیروی وارده با دست ، قدرت عضلات گردن را افزایش دهیم .مدت این تمرین حدود ۲۰ ثانیه برای هر حرکت خواهد بود.توجه داشته باشید که میزان نیروی وارده با دست به گردن و بلعکس باید در حد متوسط باشد. ( در حقیقت باید با فشار دست از حرکت گردن جلوگیری کنیم )
در تمرین آخر ، انگشتان دو دست را دریكدیگر قفل كرده ، پشت سر خود قرار دهید حالا سعی كنید آرنجهای خود را به عقب برده و به دیوار پشت سر نزدیك كنید.
وزن زیاد باعث تشدید آرتروز می شود
آرتروز، شایع ترین بیماری غیر التهابی مفاصل است که می تواند تمام مفاصل متحرک و نیمه متحرک را درگیر کند. این عارضه در زانو، گردن و کمر شایع است.
دکتر علی خلوت، فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت و گو با خبرنگار بهداشت و درمان ایسنا واحد علوم پزشکی تهران گفت:
آرتروز شایع ترین بیماری غیر التهابی مفاصل است که مفصل های متحرک و نیمه متحرکی مانند ستون فقرات را درگیر می کند. تحلیل غضروف مفصلی در اثر کهولت سن یا بروز یک بیماری زمینه ای، به ایجاد این عارضه می انجامد.
وی در ادامه گفت: شکل اولیه این بیماری در زنان و مردان یکسان است.
ابتلا به آرتروز در مردان بعد از 45 سالگی و در زنان بعد از 55 سالگی بیشتر است که البته مشاغل سنگین و افزایش فشار کاری روی مفاصل، این میزان را افزایش می دهد.
دکتر خلوت در مورد بافت غضروف گفت: غضروف، پوشش انتهایی اهرم های استخوانی در مفصل است که ضخامت آن به نوع مفصل بستگی دارد.
غضروف، بافت نیمه مرده فاقد عروق و اعصاب است که به صورت مجاورتی تغذیه می شود و در عین حال، هیچ عامل مجاورتی نمی تواند وارد آن شود.
با توجه به این نکته، هیچ توجیهی در مورد مصرف داروها برای آن وجود ندارد.
این فوق تخصص روماتولوژی گفت: تغییر ساختار غضروف، باعث کاهش کارآیی و در نهایت بیماری مفصل می شود. همچنین هر گونه اختلال تغذیه ای غضروف می تواند به تخریب آن منجر شود.
دکتر خلوت در مورد عوامل ایجاد این عارضه گفت: آرتروز زودرس به دلیل وجود عوامل بیومکانیک و بیوشیمیایی ایجاد می شود.
از عوامل بیومکانیک می توان به فشار و ضربه های مکانیکی متوالی اشاره کرد. به عنوان مثال استفاده کشاورزان از ابزار سنتی، فشار زیادی را به مفاصل آنان وارد می کند.
عوامل بیوشیمیایی در تغذیه غضروف اختلال ایجاد کرده و سبب تحلیل و تخریب آن می شود. شکایت اغلب بیماران نیز دردی است که به دلیل بروز این تغییرات ایجاد می شود.
وی در مورد علائم بالینی آرتروز گفت: علائم بالینی شامل خشکی مختصر مفاصل همراه با درد در هنگام حرکت است.
این درد از نوع مکانیکی بوده و به وسیله عدم تحرک کاهش می یابد و از بیماری های التهابی به خوبی قابل تشخیص است.
پیشرفت آرتروز به کاهش حرکت مفصل می انجامد و گاهی نیز با تورم موقت همراه است.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: وزن زیاد باعث تشدید درد و ادامه بیماری می شود؛ بنابراین چاقی یک ازعوامل مهم در بروز علائم آرتروز است.
آرتریت روماتوئید زانو:
زانوها جزء شایعترین مفاصلی هستند که در آرتریت رو ماتوئید درگیر میشوند.این بیماری اغلب منجر به ناتوانی دائمی شدید میگردد. اغلب هر دو زانو بطور همزمان و همراه با سایر مفاصل درگیر میشود. زانو های درگیر دردناک هستند, گاهی متورم و در لمس گرمتر از سایر نقاط پوست هستند. پای پرانتزی یا خم شدن دائمی ممکن است رخ بدهد. حرکات زانو مختل است
و اعمال فشار منجر به احساس درد میشود. التهاب ایجاد شده, پس از گذشت ماه ها و یا سالها فروکش میکند ولی زانوی بیمار بندرت به وضعیت طبیعی خود برمیگردد.سطوح مفصلی معمولا آسیب میبینند و زودتر از مفاصل طبیعی فرسوده میشوند. بنابر این در مراحل انتهائی بیماری احتمال اضافه شدن آرتروز به آرتریت روماتوئید وجود دارد.
نرمي غضروف زانو(کندرو مالاسی استخوان کشکک)
در این بیماری , غضروف مفصلی ( مخصوصا قسمت داخلی آن) به دلایلی که مشخص نیست خشن و رشته رشته میشود. تصور میگردد که سایش ایجاد شده بین ناحیه آسیب دیده وقسمت داخلی زائده انتهای پائینی استخوان ران , مسول بروز درد است. این بیماری با آرتروز تفاوت دارد ولی ممکن است آرتروز سالهای بعد اضافه گردد.بیمار اغلب دختر 15-18 سالهای است که درد آزار دهنده ای در عمق زانو و پشت استخوان کشکک خود احساس میکند . درد بیمار با بالارفتن از پله ها یا پایین آمدن از پله ها تشدید میگردد. اغلب تجمع مایعی در درون مفصل وجود دارد و ممکن است پس از جابجا کردن استخوان کشکک به یک طرف در لمس عمقی آن حساسیت موضعی یافت گردد. همچنین ممکن است نقطه ای از حساسیت موضعی شدید بر روی قسمت قدامی زایده استخوان ران وجود داشته باشد. حرکات مفصل ممکن است همراه با کریپیتاسیون(صدا) باشند که از روی استخوان کشکک به دست فرد معاینه کننده منتقل میشود.( مخصوصا وقتی که بیمار از حالت ایستاده زانوهای خود را خم میکند و مینشیند)
سل زانو:
در کشور های غربی بسیار نادر است اما در کشور های درحال توسعه کم و بیش دیده میشود. زانوی درگیر دردناک است.. بطور منتشر در تمام محیط زانو تورم دیده میشود. حرکات زانو محدود است, عضلات ران تحلیل میروند و گاهی اوقات آبسه یا سینوسی آشکار میشود.
آرتروز زانو:
زانو بیش از هر مفصل دیگری در اثر آرتروز درگیر میشود.آرتروز زانو مخصوصا در زنان چاق مسن شایع است. بیمار بطور شایع زنان مسن و سنگین وزنی هستند که ممکن است هر دو زانوی آنها درگیر شده باشند. در گروه دیگر که عمدتا مرد هستند سابقه ای از به هم خوردگی مکانیکی قبلی( در اثر آسیب های ناشی ار ورزش) وجود دارد.درد آزار دهنده, و به آهستگی افزایش یابنده ای در مفصل درگیر وجود دارد که پس از فعالیتهای غیر معمول تشدید میشود. همچنین در هنگام حرکت دادن به مفصل میتوان صدای سائیدگی آن را لمس یا سمع کرد. علائم بیمار اغلب با کشش یا پیچ خوردگی تشدید می یابند. معمولا شواهدی از وجود یکی
از عوارض زمینه ساز ذکر شده وجود دارد.
درد مفصلی هموفیلی ها:
ارتریت هموفیلیک زانو مفصل را بیش ار هر مفصل دیگری درگیر میکند. آرتریت هموفیلیک زانو نادر است زیرا خود هموفیلی نیز بسیار بندرت دیده میشود. یافته های بدست آمده بر اساس مر حله بیماری و مدت زمان استقرار آن متغیر است. پس از هر بارحمله جدید خونریزی , زانوی درگیر متورم می شود. تورم مفصل تا حدودی ناشی از تجمع خون و تا حدودی در اثر ضخیم شدگی سینویال است که به علت تراوش خون از عروق به فضای بینا بینی ایجاد میشود. پوست پوشاننده مفصل درگیر, بطور غیر طبیعی گرم است. حرکات مفصل محدود هستند و فشار اوردن به مفصل درگیر منجر به درد می شود.
خوش آمدید
با سلام اینجا مکانی، جهت معرفی و تحقق بخشیدن به اهداف رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی می باشد ،از انتخاب شما سپاسگزاریم.
کارشناس تربیت بدنی و علوم ورزشی وحید ریاحی
آسیب شناس ورزشی و حرکات اصلاحی وحیده ریاحی
ستون فقرات هم مثل هر ساختمان دیگر بطور طبیعی در معرض تغییرات ناشی از افزایش سن است اما برخی مسائل مثل حركات بیش از حد یا ناصحیح ، استفاده نادرست ، سوانح رانندگی كه باعث خمیدگی ناگهانی سر به جلو و سپس عقب می شوند ( Wiplash ) ، كارهای سنگین ، حمل وسایل و اشیاء روی سر ( كه در جامعه روستایی ما شایع است ) ، اختلالات مادرزادی و … سرعت و شدت پیدایش این تغییرات را بیشتر می كنند.از جمله این تغییرات می توان به تغییر ساختمان دیسك بین مهره ای ، برجسته شدن آن به داخل كانال نخاعی یا سوراخ های بین مهره ای ، پیدایش خارهای استخوانی در لبه مهره ها ( اوستئوفیت ) و حتی تغییر شكل و بهم خوردن انحنای طبیعی آنها اشاره كرد .هر كدام از این تغییرات ، بسته به محل ، می توانند باعث فشار بر ریشه های عصبی یا حتی نخاع شوكی شوند و بیمار را علامتدار كنند .
نویسنده : Vahid Riyahi & Vahideh Riyahi
تاریخ : شنبه 4 شهريور 1391
