آسیب دیدگی در خلال فعالیتهای بدنی یکی از مشکلات جدایی ناپذیر در ورزش است و در صورت حاد بودن آن می تواند موجب عدم توانایی تحرک، به خطر انداختن سلامتی جسمانی و روانی، افزایش هزینه های ورزش به عنوان یک وسیله سازنده درمانی، موجب کاهش انگیزه ورزشکاران شود .مهمترین علل بروز آسیب‌های بدنی، گرم نکردن بدن، عدم آمادگی جسمانی، محیط نامناسب ورزشی، ابراز و وسایل غیراستاندارد و شدت  برخوردهای بدنی ورزشکاران می باشد.

هـر ورزشـی کـه طـبـق آمــار در هر ۱۰۰۰ ساعت بیـش از ۵ آسـیـب داشته باشد، جزء ورزش های پرخطر با درصـد آسیـب بـالا به شـمار مـی رود.

راگــبی و لاکروس با ۳۰ صـدمه در ۱۰۰۰ ساعت بالاترین حد هستند، درحالیکه بسکتبال و اسکواش هم با آمار ۱۴ صدمه در ۱۰۰۰ ساعت بازی های پرخطری بـحـساب می آیند. تعجب آور اسـت که بــدانید، دو، و ایروبیک هم با ۱۱ صدمه، زیاد از قافله ورزش های پرخطر عقب نیستند.

. در بخش های آسیب دیده، اندام تحتانی بیشترین آسیب و سر و صورت کمترین آسیب دیدگی، و آسیب های عضلانی- وتری بیشترین نوع آسیب ها بودند. برخورد بین بازیکنان و عدم گرم کردن اندام ها، بیشترین علل آسیب ها بودند.

برخلاف تصور بسیاری افراد، کودکان، با عکس العملهایی ناپخته، عدم توانایی در تشخیص و پرهیز از خطر و توانایی کم در ایجاد هماهنگی در حرکات، بسیار بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیبهای ورزشی هستند. سالانه تعداد افراد بسیاری دچار صدمات ورزشی میشوند که نیمی از آنها با انجام معالجات خانگی و یا بدون رسیدگی خاص بهبود یافته و نیم دیگر به رسیدگی پزشکی نیاز پیدا میکنند.

بر اساس محاسبات آماری در هر ۱۰۰۰ نفر، ۲۶ نفر به آسیبهای ورزشی دچار میشوند و بالاترین میزان این صدمات متوجه کودکان ۱۴-۵ سال است. در این آمارها بیشترین تعداد مصدومین را پسران ۱۷-۱۲ ساله تشکیل میدهند، که میزان این آسیبها از نظر تعداد نفرات صدمه دیده، در ورزشهای جمعی که امکان برخورد در آنها زیاد است و از نظر وخامت، در ورزشهای انفرادی بیشتر است

 آسیب های ورزشی و عوامل موثر در آن :

وقوع حوادث در حین ورزش  امری اجتناب ناپذیر است . آسیب های ورزشی گاهی در پی ضربات شدید به وجود می آید ( مانند : شکستگی استخوان های ساق پا ) و گاهی به علت ضربات بسیار جزئی است که در دراز مدت تکرار می شود

)مانند : شکستگی استخوان ران ) . ماهیت آسیب ورزشی به عوامل متعددی بستگی دارد که به دو گروه عمده تقسیم می شوند :

۱٫ عوامل داخلی : عوامل داخلی با ساختمان بدن از جمله :سن ، قدرت عضلانی و… ارتباط دارد . این نکته که آماده سازی بدنی و تمرینات ورزشی شاید برخی از این عوامل را تغییر دهند ، بسیار مهم است .

۲- عوامل خارجی : عواملی هستند با منشاء خارجی که در آسیب ورزشی دخالت دارند ( مانند : کفش ورزشی ، زمین تمرین یا مسابقه ، روش تمرینات و…)

عوامل داخلی موثر بر آسیب های ورزشی :

• سن ، جنس ، ساختار بدنی ، قدرت عضلانی ، ضعف عضلانی ، سفتی عضلانی .
• افزایش دامنه حرکتی مفصل یا کاهش آن به طور مادرزادی .
• انحراف قسمت جلوی پا به داخل یا خارج ، صاف بودن کف پا ، قوس زیاد کف پا .
• بالا یا پایین قرار گرفتن کشکک زانو به طور غیر طبیعی .
• اختلاف طول اندام تحتانی .

عوامل خارجی موثر بر آسیب های ورزشی :

• روش های آموزش و تمرین ورزشکاران ، افزایش حجم و روش تمرینات .
• تمرین فاقد برنامه ریزی صحیح ، تغییر ناگهانی روش تمرینات .
• بازی خشونت آمیز ، سطح زمین ورزشی ،تجهیزات ورزشی ( کفش نامناسب(
• گرم نکردن بدن قبل از تمرین و مسابقه؛ آب و هوای سرد و گرم .

برای جلوگیری از آسیبهای ورزشی چه اقداماتی انجام دهیم:
حفظ فرم صحیح و سلامت بدن

 اطلاع و اطاعت از قوانینی که موجب تنظیم حرکات میشود

استراحت در هنگام خستگی، بیماری یا درد

عدم استفاده از نیرو بخشهای مصنوعی. این مواد ممکن است توانایی شما را در لحظه افزایش دهند اما در دراز مدت با خطر مرگ همراه هستند

مراقبت و استفاده صحیح از لوازم ورزشی

پوشیدن البسه مناسب و به کار بردن لوازم محافظ (مانند زانو بند و کلاه ایمنی(

آنچه در اولین برخورد با ورزشکار مصدوم باید انجام شود به صورت اصولی استاندارد شده با علامت اختصاری  RICE نشان داده می شود, که به شرح زیر است :

استراحت:  بلافاصله بعد از آسیب دیدگی ، عضو یا فرد صدمه دیده باید از انجام هر گونه فعالیتی که منجر به صدمه دیدگی بیشتر شود ، جلوگیری نماید . از این رو ، استراحت عضو آسیب دیده برای آنکه بدن فرصت مناسب جهت ترمیم ضایعه داشته باشد و از آسیب بیشتر بافتی جلوگیری کند ، امری الزامی است. طول مدت استراحت از ۱۰ دقیقه تا چند روز متغییر است . هنگامی که ورزشکار بعد از آسیب همچنان به تمرین یا مسابقه ادامه دهد ، میزان خونریزی زیر پوستی ناحیه افزایش یافته و تخریب بافتی بیشتری ایجاد می شود. تورم و تخریب بافتی ، روند بهبودی و دوره طولانی بازتوانی را برای ورزشکار به همراه دارد.

سرما درمانی : بعد از توقف فعالیت های ورزشی ورزشکار،اولین قدم هنگام بروز آسیب حاد اندام ها ، سرما درمانی است . این کار با استفاده از کیسه یخ مخصوص ،اسپری های سرمازا و کیسه معمولی که مقداری یخ در آن قرار داده شده ، انجام پذیر است . البته توجه کنید که هیچ گاه یخ را مستقیما روی بدن ورزشکار قرار ندهید ، زیرا سرمای مستقیم روی پوست اندام می تواند عوارض نا مطلوبی ایجاد نماید.

سرما درمانی یا کرایوتراپی درمانی است که از زمان های قدیم در درمان ، تسکین و کاهش درد استفاده میشده است.

در این روش درمانی هدف کاهش دمای محل آسیب دیده و بافت زیرین آن بدون آسیب زدن به سلولها میباشد.

این اثر سرمایی، اعصاب منتهی به محل آسیب دیده را بی حس کرده و باعث کاهش درد همزمان با کاهش التهاب و ورم محل آسیب دیده می شود.

اسپری فوق العاده سرد جانشین بسیار خوبی برای پک های یخ و کمپرسور یخ (سرد) می باشد.

با توجه به این که به مدت طولانی تری اثر میکند ، روش استفاده از آن راحت تر است و اثر آن قویتر می باشد.

اسپری فوق العاده سرد محصولی می باشد که برای تسکین آنی و فوری دردهای ناشی از ضرب دیدگی ، کبودی و گرفتگی ، کوفتگی ، کشیدگی عضلانی ، رگ به رگ شدن، دردهای جزئی مفاصل و کمردرد ساده طراحی شده است.

اسپری فوق العاده سرد را بلافاصله پس از آسیب دیدگی می توان استفاده کرد و اثرات سریع آن را در تسکین درد مشاهده نمود.

این اسپری در حین یا بعد از تمرینات ورزشی  قابل استفاده است.

سرما درمانی با اسپری فوق العاده سرد یک روش سریع و ساده برای ورزشکاران می باشد تا سریع به بازی ، دویدن و تمرین خود باز گردند

مهم ترین فواید سرما درمانی عبارتند از :

کاهش سرعت واکنش های التهابی .

انقباض مویرگ های منطقه و کاهش جریان خون و جلوگیری از ادامه روند خونریزی .

کاهش حرارت بافت و نیاز متابولیک .

کاهش سرعت انجام واکنش شیمیایی در سلولهای مجاور منطقه آسیب دیده و افزایش امکان زنده ماندن سلول های بافتی درشرایط کاهش موقت اکسیژن .

کاهش میزان گرفتگی و اسپاسم عضلات اطراف ضایعه و کاهش درد و ناراحتی ورزشکار مصدوم.

استفاده از سرما درمانی در ۲۴ ساعت اول پس از آسیب ورزشی، هر یک ساعت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه توصیه می شود. می توان ۴۸ تا ۷۲ ساعت نیز از آن استفاده نمود.

فشار درمانی :اعمال مختصر جهت کاهش تورم بافت و ایجاد یک وضعیت حفاظتی مناسب لازم است. این کار با استفاده از باندهای کشی یا نوارهای مخصوص انجام می گیرد . این بانداژ باعث می شود ، میزان فشاری که از بیرون بر عروق خونی وارد می شود ، نسبت به فشار طبیعی فرد آسیب دیده بعد از بانداژ عضو احساس راحتی بیشتری می کند و همین فشار مختصر در کاهش درد ورزشکار مصدوم تاثیر بسزایی ایفا می کند . بانداژ با باند کشی باید به صورتی باشد که حدود ۲۰ سانتی متر بالا و پایین ناحیه آسیب دیده را بپوشاند .

بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده : مهم ترین فواید بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده عبارتند از :

کاهش تجمع در منطقه آسیب دیده و تسریع بازگشت وریدی .

در صورت امکان سعی کنید اندام آسیب دیده را در سطحی بالاتر از قلب نگه دارید .

بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده روی ساک ورزشی ، بالش ، صندلی ، میز و . . . امکان پذیر است.

کنترل تورم از ناحیه آسیب دیده باعث می شود ، فضای کوچکتری نیاز به ترمیم و بازسازی پیدا کند .

زاویه عضو آسیب دیده با خط افق باید حدود ۴۵ درجه باشد .

شکستگی استخوان ۵ تا ۶% کل آسیبهای ورزشی را تشکیل میدهد. استخوانهای بازو و پا بیش از همه در معرض شکستگی قرار دارند. شکستگی ستون فقرات یا جمجمه در حین حرکات ورزشی بسیار نادر است. استخوانهای پا از ران تا کف آن بسیار مستعد شکستگی در اثر فشار هستند و زمانی رخ میدهند که ماهیچه ها دچار پیچیدگی شده یا در اثر انقباض بیش از حد موجب خم شدن و شکستن استخوان میشوند.

این نوع شکستگی بخصوص در میان رقصندگان باله، دوندگان استقامت و افرادی که استخوانهای باریک دارند شایع است. شکستگی ساق پا با دردناک شدن و تورم جلو، داخل و پشت ساق پا همراه است که در هنگام حرکت بسیار دردناک شده و درد آن مدام شدت پیدا میکند. این آسیب در اثر حرکات پر فشار یا کوبیدن های مداوم پا بر روی زمین در ورزشهایی چون ایروبیک، دو استقامت، بسکتبال و والیبال عارض میشود..

 حفاظت از اندام : گاهی ضرورت دارد به منظور جلوگیری از آسیب بیشتر ، اندام را بی حرکت نموده یا دامنه حرکت آن را محدود کرد . بدین منظور پزشک می تواند از مواردی مانند : آتل ، Brace ، گچ گیری و بانداژ استفاده کرد . گاه در تمام طول درمان نیاز به حفاظت از اندام وجود دارد ( زانو بند یا انواع وسایل محافظت شده ) . هدف از درمان های فوق کاهش آثار ضایعه ، فراهم آوردن شرایط مناسب برای بهبودی سریع ضایعه و کاهش طول درمان و زمان استراحت ورزشکار است . انجام به موقع این موارد در روند درمان بعدی ورزشکار کمک شایانی می کند.

مچ بند و زانو بند و کمربندهای طبی کاربردهای زیادی دارند ، اما در برخی بیماریهای مرتبط با مفصل مخصوصا برای مچ دست و زانو کاربرد بیشتری دارند. در ادامه با تعدادی از محافظت کننده های اندام به منظور جلوگیری و درمان آسیب دیدگی ها در ورزش آشنا می شویم.

زانوبندها برای راحتی، پشتیبانی، محافظت و پیشگیری از آسیب‌دیدگی زانو استفاده می‌شوند.آسیب‌دیدگی‌های زانو یکی از اصلی‌ترین مشکلات در زمینه ورزش و پزشکی ورزشی در سراسر جهان به شمار می‌رود. در قهرمانان رشته‌های مختلف ورزشی غالباً نوعی از آسیب‌های شایع زانو از قبیل آسیب‌دیدگی رباط‌ های صلیبی قدامی، صلیبی میانی، رباط جانبی داخلی زانو و یا پارگی بافت غضروفی (مینیسک) را میبینیم. استفاده از زانوبند راهکاری برای کاهش وقوع یا شدت آسیب‌های وارد بر رباط‌ های زانو بدون محدود کردن دامنه حرکت و فعالیت آنها و درمان آرتروز زانو می‌باشد.زانو بند می تواند به پیشگری از تغییرات در آسیب های احتمالی بعدی در انجام ورزش های مختلف کمک کند هم چنین موجب گرم نگه داشتن زانو و افزایش سرعت گردش خون و کاهش فشار در کشکک زانو می شود. در برخی از آسیب های زانو نیز که شدید نبوده و تنها کشیدگی لیگامان یا رباط های صلیبی زانو وجود دارد ، می توان برای بی حرکت نگه داشتن و تسکین درد از زانوبند استفاده کرد.

در ورزشهای گروهی مخصوصا فوتبال استفاده از محافظ قوزک و قوزک بند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و تا حدودی می تواند احتمال بروز آسیب دیدگی را کاهش دهد.قوزک بند جهت حفاظت از پیوندگاه ضعیف پا و کمک به کاهش تورم بعد از آسیب دیدگی عضو به کار میرود.قوزک بند به گونه ای طراحی شده است که حمایت، فشرده سازی و بی حرکتی کنترل شده را برای مچ پای ضعیف یا آسیب دیده فراهم می آورد

استفاده از کمربندهای وزنه برداری به خصوص هنگام انجام حرکاتی چون اسکات ، سرشانه با هالتر ، زیر بغل هالتر خم ،جلو بازو هالتر ، ددلیفت و .. کمر شما را از آسیب دیدگی های احتمالی دور نگه می دارد. 

بیشتر تمرینات بدنسازی مچ دست در معرض فشار و تنش های متفاوتی است. مچ‏بند بدنسازی برای محدود کردن دامنه حرکتی مچ و نگه داری آن در محدوده‏ای ایمن طراحی شده است. ورزشکاران رشته‏ های قدرتی مخصوصا بدنسازی باید وزنه‏ های سنگین را به زانو در آورند و باید مراقب مچ دستان خود باشند، یکی از بهترین وسیله‏ ها برای آن‏ها مچ‏بند است.

احتمال آسیب دیدگی در هر زمینه ورزشی و با هر سنی امکان پذیر است اما در نهایت ورزشکاران به علت آمادگی جسمانی بالاتر، کمترین آسیب دیدگی را دارا می باشند و در صورت بروز آسیب دیدگی زودتر ترمیم می یابند.

 “تهیه شده درتحریریه مجله الکترونیکی تکنیک برتر